وضعيت الگويي مشاغل كشاورزي در ايران

Pattern Variables in Agricultural Jobs

مقاله حاضر از طرح پژوهشي ملي استاندارد آموزشي مشاغل روستايي در حوزه كشاورزي ايران حاصل شده است. در اين پژوهش با استفاده از روش‌هاي پيمايشي، اسنادي و فنون تحليل چندبعدي تعداد 2881 عنوان شغلي در شش بخش كشاورزي، شامل زراعت و باغباني، دام و طيور، شيلات و آبزيان، منابع طبيعي و آبخيزداري، صنايع كشاورزي و روستايي و خدمات كشاورزي و روستايي شناسايي و طبقه‌بندي شده است. در اين مرحله 1851 شاغل در استان‌هاي كشور مورد بررسي قرار گرفتند. شناخت محتوا و ويژگي‌هاي فعاليت‌هاي كشاورزي و تحليل ابعاد محتوايي, وضعيتي, محيطي و الگويي مشاغل به منظور دستيابي به شرايط و اختصاصات برنامه آموزشي مشاغل از مهم‌ترين مراحل پژوهش است. با انجام تحليل‌هاي تركيبي، بالاخص عاملي و خوشه‌اي مشخص گرديد كه 4/8 درصد از مشاغل كشاورزي و روستايي مورد بررسي، كاملاً سنتي هستند و از نظر ضرورت وجودي و كاركردي در طول دهه‌هاي اخير فرآيندي قهقرايي داشته و در حال محو شدن هستند. هم‌چنين 3/23 درصد در زمره مشاغل انتقالي قرار دارند و در مجموع حدود يك سوم از مشاغل مورد بررسي در زمره مشاغل سنتي (با بالا بودن ميانگين سني و ميزان بي‌سوادي شاغلان) قرار مي‌گيرند و نياز به برنامه‌هاي آموزشي ويژه دارند. بيشترين مشاغل مورد بررسي در زمره مشاغل در حال گذار هستند. اين نوع از مشاغل هم ويژگي‌هاي مشاغل مدرن و هم ويژگي‌هاي مشاغل سنتي را دارا هستند. مشاغل مدرن نيز 24 درصد از كل مشاغل مورد بررسي را شامل شده‌اند. بيش از 11 درصد مشاغل (34 عنوان شغلي) از جمله كشت گلخانه‌اي نيز در زمره مشاغل كاملاً نوين قرار داشته‌اند، بر اين اساس در تدوين استانداردهاي آموزشي مشاغل، علاوه بر تكيه بر محتواي شغل، توجه به ويژگي‌ها و ماهيت شغلي بسيار اساسي است. به‌علاوه اين‌كه، با اتخاذ اين رويه آموزشي، تحولي اساسي در شيوه‌ و محتواي آموزش شغلي ايجاد مي‌شود و پيش‌بيني چنين تحولي در سطوح آموزش عالي نيز محتمل است.

This article is based on a national research program of training standardization of rural agricultural occupations in Iran. It was conducted using a survey method along with an experimented and formal validity analysis at two operational stages; the first including identification and classification of 2881 job titles, and the second involving an analysis of the jobs required to be identified and analyzed in terms of content and status of components including job qualification and pattern variables. As revealed by the results of factor analysis, on the basis of 33 indicators and three fundamental components, over %31 of the jobs under study might be generally placed in a traditional job category, calling for specific training plans. Most of the studied jobs are known as transitional jobs. Meanwhile, of the total studied jobs, 24 percents are modern jobs and over %11 are among completely modern jobs. There are a number of certain enhancements to be realized in focusing on features and nature of jobs, relevance of training to job contents, characteristics of the employee, and local-situational conditions. It is hoped that substantial changes may happen in methods and contents of job training courses which might be generalized to academic education levels.