بررسي ميزان آلودگي درختان به سوسك‌هاي چوبخوار و ارتباط آن با شرايط رويشگاهي در جنگل‌هاي بلوط ايراني (Quercus brantii) در استان ايلام

Infestation of forest trees to the borer beetle and its relation to habitat conditions in the Persian oak (Quercus brantii) in Ilam Province

تنش‌هاي ناشي از خشكسالي در سال‌هاي اخير و به‌دنبال آن ضعف فيزيولوژيك درختان، افزايش جمعيت سوسك‌هاي چوبخوار را در جنگل‌هاي زاگرس به دنبال داشته‌است. به‎منظور ارزيابي ميزان آلودگي درختان جنگلي به سوسك چوبخوار در شرايط متنوع رويشگاهي و خصوصيات مختلف ساختار توده، جنگل‌هاي بلوط شلم واقع در 10 كيلومتري جنوب شرق شهر ايلام انتخاب گرديد. با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي 20 واحد همگن از نظر توپوگرافيك در منطقه مورد مطالعه تعيين شد و در هر كدام 3 پلات 1000 مترمربعي دايره‌اي شكل به‌صورت تصادفي سيستماتيك به فواصل 100 متر از يكديگر پياده‌گرديد. متغيرها شامل قطر برابر سينه، قطر متوسط تاج درختان، فرم درختان، نوع گونه، درصد خشكيدگي تاج، آلودگي درختان به سوسك چوبخوار و موقعيت رويشگاه مورد ارزيابي و اندازه‌گيري قرار‌گرفتند. نتايج نشان ‌داد كه عوامل توپوگرافيك و خصوصيات توده بر ميزان آلودگي درختان به سوسك‌هاي چوبخوار تاثير دارند. به‎طوري‌كه‌ بيشترين ميزان آلودگي درختان به سوسك‌هاي چوبخوار در طبقه ارتفاعي 2000-1700 متر از سطح دريا و جهت جغرافيايي جنوب مشاهده‌گرديد. ارتفاع از سطح دريا با ميزان و شدت آلودگي درختان به سوسك‌هاي چوبخوار همبستگي مثبت معني‌دار داشت، ولي جهت جغرافيايي همبستگي منفي معني‌دار نشان‌داد. شيب با ميزان و شدت آلودگي ارتباطي نشان‌نداد. ميزان آلودگي در فرم شاخه‌زاد بيشتر از دانه‌زاد بود. ميزان آلودگي با افزايش انبوهي توده و عرض تاج درختان رابطه مستقيم نشان‌داد. شدت آلودگي در طبقات قطري كوچكتر و در كلاسه‌هاي خشكيدگي تاجي بالاتر بيشتر بود. نتايج تاكيد دارد كه درختان پس از تنش خشكي و خشك‌شدن آلودگي شديد به حشرات چوبخوار پيدا مي‌كنند و خسارت حشرات چوبخوار به‎عنوان عوامل ثانوي در مرگ درختان محسوب مي‌شوند. بطور‎كلي نتايج نشان‌داد كه تنوع در شرايط رويشگاه و ساختار توده موجب تنوع در شدت آلودگي درختان به سوسك چوبخوار ‌شد. بر اين اساس مي‎توان كانون‌هاي آلودگي را شناسايي كرده و در حمايت جنگل استفاده نمود.

Recent drought stresses and subsequent trees physiological weaknesses had drastic effect on borer beetles population increase in Zagros forests. Shalam forests located in Ilam province was selected to investigate borer beetle infestation rate of forest trees to the under various site conditions and stand structure in Persian oak forests. The study area was divided into 20 units using GIS and random systematic sampling and 3 1000m2 circle plot in any single unit was established across the landscape. In each plot, tree diameter (DBH), mean crown diameter, source and form of trees and shrubs, crown dieback condition, borer infestation rate and site situation was measured. Results showed that topographic factors and stand characteristics have significantly affected contamination rate of forest trees to borer attack. The highest contamination percent of trees to the borer beetles was observed southward in 1700-2000 m elevation from sea level. There were positive correlation between elevation and beetle’s infestation. Slope did not show any correlation with amount and intensity of beetle’s contamination. Abundance of beetles was higher in coppice stands than standard trees. With increase in stand density and tree crown width, beetle’s intensity increased. Contamination intensity was higher in smaller diameter classes as well as in dieback prevalent stands. The results emphasized that borer infestation usually occur following severe droughts and drying and thus borer beetles are considered as secondary agents causing tree mortality. The results indicated that site and stand diversity affect borers’ infestation rate. Thus we can pinpoint the hotspots and apply appropriate measures for forest protection.