گزارش دو گونه از سوسك‌هاي پوستخوار خانوادهScolytidae در چوب‎هاي وارداتي از كشور روسيه

Report of two bark beetles species of the family Scolytidae in imported wood from Russia

سطح اندك جنگل‌هاي ايران و ضرورت حفظ و صيانت از آنها، امكان برداشت و تامين چوب مورد نياز صنايع مرتبط را در كشور فراهم نمي‌كند. بنابراين در حال‎حاضر براي تامين نياز روزافزون به انواع چوب‌آلات، به دلايل مختلف ناگزير از واردات آن هستيم. واردات چوب از كشور روسيه از طريق بنادر انزلي و آستارا در استان گيلان و بنادر نوشهر و اميرآباد در استان مازندران صورت مي‌گيرد. يكي از مهمترين مباحث در بخش واردات، موضوع آفات و بيماري‌هاي قرنطينه‌اي مي‌باشد. از‎اين‌رو وضعيت آفات و بيماري‌هاي قرنطينه‌اي طي سال‌هاي 1386 تا 1388 به مدت سه سال، در قالب طرح تحقيقاتي در بنادر ياد‎شده مورد بررسي قرار‎گرفت. در اين بررسي، تعدادي نمونه از سوسك‌هاي پوستخوار خانوادهScolytidae از روي چوب‎هاي وارداتي از اين بنادر جمع‎آوري شد. نمونه‌هاي مذكور براي شناسايي به دانشگاه علوم كشاورزي كشور سويد ارسال‎شد كه دو گونه از آنها توسط دكتر آكه ليندلو با نام‎هايPityogenes chalcographus (Linnaeus, 1761) و (Gyllenhal, 1813) Hylurgops palliatus شناسايي‎گرديد. اين دو گونه براي فون ايران جديد بوده و در موزه بندپايان مؤسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور نگهداري‎ مي‌شود. گونه Pityogenes chalcographus سوسك كوچكي است به طول 2 تا 3 ميليمتر كه در آن قسمت سينه به رنگ سياه و بالپوش‌ها به رنگ قهوه‌اي متمايل به قرمز است. در انتهاي هر بال‌پوش 3 عدد دندانه وجود دارد كه اين دندانه‌ها در حشرات نر بزرگتر از حشرات ماده است. ميزبان ترجيحي اين حشره گونه )H. Karst. (L. Picea abies مي‌باشد، ولي به ساير گونه‌هاي سوزني‌برگان نيز حمله مي‌كند. حشرات كامل در فصل بهار زماني كه دما به بيش از 20-18 درجه سلسيوس مي‌رسد، ظاهر مي‌شوند. حشرات ماده پس از جفت‌گيري دالاني را در زير پوست ايجاد كرده و به صورت متناوب در دو طرف آن تخم‌گذاري مي‌كنند. پس از تفريخ تخم و رشد لاروها اين دالان‌ها به شكل يك ستاره در‎مي‌آيد كه در اين حالت هر يك از دالان‌هاي لاروي كه به طول حدود 3 سانتيمترمي‌باشند، در واقع يك بازو يا شعاع آن را تشكيل مي‌دهد. اين گونه بسته به شرايط آب و هوايي بين يك تا دو نسل در سال ايجاد مي‌نمايد (Jackson, 2011; Byers, 1993) . در گونه Hylurgops palliates نيز حشرات كامل سوسك‌هايي به طول 3/2 تا 5/3 ميليمتر هستند كه سر و قسمت شكمي در آنها به رنگ سياه و پيش‎گرده و بالپوش‌ها به رنگ قهوه‌اي متمايل به قرمز است. در اين گونه تخم‌ها به رنگ سفيد، لاروها بدون پا و c شكل بوده و مانند شفيره‌ها سفيد رنگ هستند. گونه‌هاي مختلف خانواده Pinaceae (Abies spp.، Cedrus spp.، Larix spp.، .Picea spp و Pinus spp.) توسط اين سوسك مورد حمله قرارمي‌گيرند. دالان‌هاي تخم اين گونه حدود 3 تا 5 سانتيمتر طول دارد و حشرات ماده تخم‌هاي خود را به صورت تصادفي در گروه‌هاي كوچك در اين دالان‌ها مي‌گذارند. اين حشره محيط‌هاي سايه و مرطوب را براي تغذيه و توليد مثل ترجيح مي‌دهد. زمستان‌گذراني در اين گونه به صورت حشره كامل در زير پوست تنه درختان ميزبان و يا در خاك مي‌باشد. اين گونه نيز يك تا دو نسل در سال دارد (Jackson, 2011). با توجه به اين كه اين دو گونه از روي چوب‌هاي وارداتي به بنادر فوق‌الذكر جمع‌آوري شده‌اند و استقرار آنها روي سوزني‌برگان كشور گزارش نشده است و طبق اظهار‎نظر دكتر ليندلو اين گونه‌ها قبلاً از ايران گزارش نشده‌اند، لازم است سازمان‌هاي اجرايي ذيربط اقدامات و تمهيدات لازم براي اعمال قوانين قرنطينه و ضدعفوني مناسب چوب‌هاي وارداتي را به‌عمل آورند. همچنين به موازات آن مؤسسات و مراكز تحقيقاتي در خصوص امكان استقرار آنها روي سوزني‌برگان كشور را در دستور كار خود قرار‎دهند.

Low forest cover and the neccessity to protect and conserve, could not afford to harvest and supply wood for associated sectors in the country. Thus to meet the growing demand for various wooden materials, it seems inevitable to import wood from abroad. Wood inported from Russia is mainly conducted through Anzali and Astara harbours in Guilan and Nowshahr and Amir-Abad in Mazandaran provinces. Quarantine pests and diseases conveyed to Iran is one of the prime concerns in the context of timber trade. In the period 2007-2009 a research project was conducted to investingate timber-imported pests and diseases in the aforementioned harbours. In this project a number of bark beetles of Scolytidae family were collected on imported timber. Two species were identified as Pityogenes chalcographus (Linnaeus, 1761) and Hylurgops palliatus (Gyllenhal, 1813) by Ake Lindelow in Department of Ecology, Swedish University of Agriculture science. These two species are new for fauna of Iran.the specimens are maintained in Arthropod Museum of Research Institute of Forests and Rangelands.