تنوع مورفولوژيكي و فنولوژيكي و تركيب شيميايي مغز ژنوتيپ‌هاي پسته منطقه فيض‌آباد خراسان

Diversity of Morphological and Phenological Traits and Kernel Chemical Composition of Pistachio Genotypes from Feizabad Region, Khorasan, Iran

پسته به دليل ويژگي‌ دو پايه بودن و هتروزيگوسي بالا، تنوع ژنتيكي نسبتاً بالايي دارد و مغز آن حاوي پروتيين و مواد معدني است. در اين پژوهش 40 ژنوتيپ نر و ماده پسته از منطقه فيض‌آباد خراسان با استفاده از صفات مورفولوژيكي، فنولوژيكي و تركيبات شيميايي مغز (25 ژنوتيپ ماده) مورد ارزيابي قرار گرفتند. صفت‌هايي چون تاج پوش درخت، رشد ساليانه، تراكم جوانه مركب و زمان ايجاد گل آذين و برگ با داشتن ضريب تغييرات بالا، بيشترين تنوع را نشان دادند. همبستگي‌هاي مثبت و منفي بين صفات اندازه‌گيري شده وجود داشت كه بعضي از آن‌ها از جمله همبستگي‌هاي مربوط به صفات فنولوژيكي با صفات مربوط به ميوه، جوانه و گل قابل توجه بود. ميزان پروتيين مغز در ژنوتيپ‌ها 2/16 تا 8/32 درصد و چربي 45 تا 57 درصد برآورد شد كه بيشترين مقدار چربي در پسته گرمه ريز 1 بود. حداكثر مقدار فسفر و آهن نيز به ترتيب 73/0 درصد و ppm 4/62 بود كه بيشترين مقدار آهن در ژنوتيپ 24 و بيشترين مقدار فسفر در ژنوتيپ 19 بود. تجزيه خوشه‌اي داده‌هاي مورفولوژيكي ژنوتيپ‌هاي ماده را به هفت گروه و ژنوتيپ‌هاي نر را به دو گروه تقسيم كرد. در بين ژنوتيپ‌هاي ماده، تعدادي از ژنوتيپ‌ها چون بادامي سفيد1، سفيد صابوني 2، گرمه سياه و قرمز زودرس بر اساس صفاتي چون اندازه، خنداني، درصد پروتيين و درصد چربي مغز برتري نسبي داشتند

Pistachio with dioecious and heterozygous nature has a high genetic diversity and its kernel contains essential proteins and minerals. In this study, morphological and phonological traits of 40 male and female genotypes, as well as kernel chemical components of 25 female genotypes from Feizabad region of Khorasan were evaluated. Results showed that some characteristics such as tree canopy, annual growth, winter bud density and time of flowering and leaf bud burst had high coefficients of variation. There were positive and negative correlations among studied traits that some of them such as correlation of phenological traits with fruits, buds and flower attributes was remarkable. Kernel protein and lipid contents of genotypes were 16.2 - 32.1% and 45 – 75%, respectively, that the highest amount of lipids was in Garmeh Riz 1 genotype. The highest Fe concentration was 62.4 ppm in Genotype 24 and the highest P contents was 0.73% in Genotype 19. The cluster analysis of morphological data divided the female genotypes into seven groups and the male genotypes into two groups. Among the female genotypes, Badami Sefid 1, Sefid Sabuni 2, Garme Siah and Ghermez Zoodras were the best genotypes in point of split shells, size of nut and protein and lipids contents of kernel.