زمان از ديدگاه صدرالمتالهين و برگسون

Time in Mullā Sadrā and Bergson

زمان يكي از موضوعاتي است كه از ديرباز ذهن فيلسوفان را به خود مشغول داشته است. آرا و انديشه‌هاي فلاسفه در اين‌باره بسيار پريشان است؛ به گونه‌اي كه فيلسوفي مانند كانت زمان را امري كاملاً ذهني (سوبژكتيو) و از ويژگي‌هاي عالم پديدار (فنومن) و نه عالم نومن مي‌داند. در اين ميان برخي از آراي فلسفي درباره زمان ـ هرچند در دو حوزه فكري ـ در نگاه نخست، نزديك به نظر مي‌رسد. تفكرات ملاصدرا و برگسون از شمار اين موارد است. اين نوشتار بر آن است كه با طرح ديدگاه ايشان در اين‌باره و طرح جنبه‌هاي مختلف مفاهيم با سيري جديد روزنه‌اي را به مقايسه ميان اين دو تفكر بگشايد.

Time is one of the issues that has been a matter of philosophical concern for ages. The ideas and views expressed by philosophers are very varied and seem to be perplexed. For instance, Kant takes time as something quite subjective characterised by the world of phenomenon and not by the noumenal word. Nevertheless, some opinions concerning time – though of different origins – are prima facie very close to each other. The ideas and thoughts of Mull? Sadr? and Bergson fall under this category. Presenting their views concerning time, the present article tries to open up new vistas for the reader to compare these two modes of thought.