بررسي كارمزد قرض‌الحسنه و شيوه‌هاي محاسبه آن در بانكداري اسلامي

A Study on the Commission of Interest-free Loan and Method of Its Calculation in Islamic Banking

پيشوايان ديني تاكيدهاي زيادي درباره تامين نياز‌هاي معيشتي اقشار ضعيف جامعه از طريق قرض‌الحسنه دارند. برهمين اساس، قرض‌الحسنه يكي از شيوه‌هاي تجهيز و تخصيص منابع در الگوي بانكداري بدون ربا مطرح گرديده است. يكي از مسايل موجود در بخش تخصيص منابع قرض‌الحسنه، بحث كارمزد است. مقاله حاضر به بررسي مشروعيت كارمزد قرض الحسنه و شيوه‌هاي محاسبه آن مي‌پردازد. فرضيه‌ي مقاله اين است كه تعيين كارمزد به عنوان درصدي از مبلغ اسمي وام با مفهوم واقعي كارمزد سازگاري ندارد. يافته‌هاي تحقيق حاكي از وجود نشانه هايي از صوري بودن محاسبه كارمزد قرض‌الحسنه در بانك‌هاي كشور است. در اين مقاله ضمن بيان اقوال فقهاي اماميه درباره كارمزد و نقد و بررسي راهكارهاي ارايه شده براي دريافت آن، سه راهكار پيشنهادي ( تامين هزينه‌هاي قرض‌الحسنه از بيت‌المال، اختصاص بخشي از منابع قرض‌الحسنه به سرمايه‌گذاري و محاسبه‌ي كارمزد واقعي) به منظور تامين هزينه‌هاي تسهيلات قرض‌الحسنه بيان گرديده است. انتظار مي‌رود كه محققان بانكداري اسلامي با ابداع راهكارهاي ديگري درباره تامين مخارج امور قرض‌الحسنه، هرگونه شبهه‌ي ربوي را از دامن اين عقد مالي اسلامي بزدايند.

Religious leaders place great emphasis on meeting living needs of poor classes of society by interest-free loan. Accordingly, interest-free loan is discussed as one the ways of supplying and allocating resources in interest-free banking. A relevant issue in allocating interest-free resources is the commission of such loans. The present paper studies the legitimacy of commission of interest-free loan and methods of its calculation. The hypothesis of the paper is that fixing the commission as a percentage of nominal sums of the loan are incompatible with the real meaning of commission. The research findings indicate that there are signs which show that calculation of commission of interest-free loan in Iranʹs bank is formal. Citing Shiite juristsʹ view on commission and analyzing the ways proposed to receive it, this paper proposes three ways to finance the facilities of interest-free loans: financing interest-free loans using Muslim common treasury; allocating a part of interest-free loan resources to investment; and calculating the real commission. It is expected that researchers of Islamic banking eliminate any usury doubts cast on this Islamic financial contract by devising other ways to finance the expenses of interest-free loan