بررسي رابطه بين شكل‌هاي شيميايي مس و جذب آن توسط گياه سويا در چند خاك آهكي استان فارس

Evaluation of the relationships between Cu chemical forms and Cu uptake by Soybean in several calcareous soils in Fars Province

تعيين شكل‌هاي شيميايي مس، يكي از روش‌هاي بررسي دقيق‌تر وضعيت اين عنصر در خاك است. مطالعه روابط بين شكل‌هاي شيميايي و ويژگي‌هاي خاك به توصيف هرچه بهتر تغييرات شيميايي مس در خاك كمك مي‌كند. در اين پژوهش، تعداد 10 نمونه خاك از عمق 30-0 سانتي‌متري نقاط مختلف استان فارس با دامنه وسيعي از خصوصيات فيزيكي و شيميايي برگزيده شد و پس از آماده‌سازي خاك‌ها، شكل‌هاي مختلف شيميايي مس در خاك به روش عصاره‌گيري دنباله‌اي اندازه‌گيري گرديد. فراواني شكل‌هاي شيميايي مس در اين خاك‌ها به‌ترتيب زير بودند: 48 درصد = شكل تتمه < 28 درصد = اكسيدهاي آهن كريستالي < 13 درصد = مس متصل به مواد آلي < 6 درصد = اكسيدهاي آهن بي‌شكل < 5 درصد = مس كربناتي < ناچيز = اكسيدهاي منگنز = تبادلي. قسمت هوايي گياه سويا بعد از 8 هفته برداشت گرديد. با اندازه‌گيري غلظت (CuC) و جذب كل مس (CuU) در اندام هوايي سويا، مشاهده شد كه از شكل‌هاي بالا، شكل‌هاي آلي (CuOM) و كربناتي (CuCa)، بيش‌ترين همبستگي را با مس در اندام هوايي سويا داشتند (سطح احتمالي 1 درصد) و اين شكل‌ها با غلظت‌هاي مس استخراج شده به‌وسيله دو عصاره‌گير DTPA و EDTA همبستگي مثبت معني‌دار (سطح احتمالي 1 درصد) نشان دادند. مقايسه بين شكل‌هاي مختلف شيميايي مس، نشان داد كه شكل آلي با شكل كربناتي همبستگي مثبت معني‌دار داشت. به‌علاوه، شكل متصل به اكسيدهاي آهن بي‌شكل (CuAFe) با تمام شكل‌ها به‌جز شكل‌هاي آلي و كربناتي همبستگي مثبت معني‌دار نشان دادند. بيش‌ترين همبستگي بين شكل‌هاي مختلف، نيز بين شكل متصل به اكسيد آهن بي‌شكل و شكل متصل به اكسيد آهن كريستالي به‌دست آمد.

Determination of copper chemical forms is one of the accurate methods to study the status of this element (Cu) in the soil. Assessment of the relationships between the chemical forms and soil characteristic helps describe the chemical changes of copper in the soil. In this study, 10 surface soil samples (0-30 cm) were collected from different fields in Fars Province with a wide range of physical and chemical properties. A after preparing soils, various chemical forms of copper in soil were measured by sequential extraction method. Chemical forms of copper in the soil were in the following order: CuEx=CuMnO= ND < CuCa=5% < CuAFe =6% < CuOM=13% < CuCFe=28% < CuRe=48%. The aerial parts of Soybean plants were harvested for 8 weeks after plant emergence. With measuring the concentration and total uptake of copper in soybean shoots, observed that of above- mentioned forms, organic (CuOM) and carbonate (CuCa) forms,had the strongest correlations with copper in soybean shoots. These forms showed positively significant correlations with Cu concentrations extracted by DTPA and EDTA (P < 0.01). The comparison between different chemical forms of copper, indicated that the organic form was positively correlated with the carbonate form. Furthermore, the form connected to the amorphous iron oxides (CuAFe) showed a positive correlation with all of the chemical forms except for organic and carbonate forms.The strongest correlation among the different forms was obtained between amourphous iron oxids and crystaline iron oxides.