بررسي و ارزيابي ديدگاه شيخ اشراق در باب ماهيت شناخت عرفاني

An Analysis and Evaluation of Master of Illuminationʹʹs View on the Nature of Mystical Knowledge

شيخ اشراق، معرفت عرفاني نفس را از سنخ اضافه اشراقيه مي‌داند. اضافه اشراقيه در فلسفه شيخ اشراق، اقسامي دارد؛ قسمي از آن عبارت است از مشاهده نفس نسبت به انوار ديگر در موطن خود آن انوار و منظور از اضافه اشراقيه به‌عنوان ماهيت معرفت عرفاني، همين نوع است. وي اين معرفت و شهود را متوقف بر مجاهده و سلوك مي‌داند. سهروردي در تحليل حقيقت اين اضافه اشراقيه، از هويت ادراك حسي بهره مي‌گيرد. شهود و معرفت عرفاني از ديدگاه وي، مواجهه بي‌واسطه با معلوم خارجي است كه نفس، با تابانيدن نور مجرد بر امور مجرد نوراني (انوار) به آن دست مي‌يابد. مصححِ اضافه اشراقي نفس به امور بيروني، همين نوري است كه از سوي نفس به سمت آن امور ساطع مي‌شود كه سبب برقراري ارتباطي يك‌سويه (از سوي نفس به سمت امور خارجي) ميان نفس و مدرَك خارجي مي‌شود كه با اضافه مقولي، كه رابطه‌اي دوسويه است، متفاوت است. بدين‌ترتيب، معرفت عرفاني از منظر شيخ اشراق، ساختاري دو وجهي (عالِم ـ معلوم) دارد كه نوعي رابطه مستقيم و بي‌واسطه (نه اتحاد) عالم با متعلَّق علم است و با نوعي فاعليت علمي نفس درباره معلوم تحقق مي‌پذيرد. نپذيرفتن اصالت وجود و رد اتحادي بودن شهود از سوي شيخ اشراق، باعث مي‌شود كه نتوان به‌درستي، امكان تحقق علم بي‌واسطه براي نفس را پذيرفت.?

Master of illumination regards soulʹs mystical knowledge as a kind of illuminative attribution. Illuminative attribution as the nature of mystical knowledge means observing the soul in relation to other lights in their abode. This knowledge and intuition is contingent upon inner striving and mystic journey. Sohrevardi uses the essence of sensual perception to analyze the reality of this illuminative attribution. By sensual perception, he means soulʹs direct exposure to external perceived object, which is realized through emanation of light beam from eye towards the object of perception. According to Sohrevardiʹs view, mystical intuition and knowledge is direct exposure to external object of knowledge, to which soul attains by shining abstract light to luminous abstract objects (the lights). Soulʹs irradiation to other lights shows that mystical intuition is always accompanied by a kind of scientific agency or attention and concern, in Master of Illuminationʹs view. Master of illumination believes that this relation or attribution is not a kind of identification, because he totally rejects identification of knower and knowable. In Master of Illuminationʹ view, therefore, mystical knowledge has a two-dimensional structure (knower and knowable) which is a kind of direct relationship (not identification) between knower and object of knowledge and is realized by a kind of soulʹs scientific agency about knowable