بررسي سبكي گزارش «وقايع گُلكُنده» بر اساس نسخه‌هاي خطي كتاب‌خانه‌هاي ايران

A review on “Vaqaye-e-Golkonde” Report Based on the Manuscripts of Iranian Libraries

كتاب وقايع گُلكُنده (روزنامه‌ي ايام محاصره‌ي حيدر آباد) است كه توسط ميرزا محمّد‌ نعمت‌خان‌ عالي شيرازي، در دربار اورنگ‌زيب در هند نوشته شده است. اين كتاب آميزه‌اي از نظم و نثر است و نويسنده در آن به شرح وقايع جنگي كه بين سپاهيان اورنگ‌زيب و شخصي به نام ابوالحسن روي داده و چگونگي تسخير حيدر آباد و قلعه‌ي گلكنده پرداخته است. نثر كتاب نثر فارسي آميخته با عربي و لغات و اصطلاحات تركي و مغولي است؛ از خصوصيات بارز نثر كتاب وجود آياتي ‌است كه در خلال متن و متناسب با موضوع آورده شده است. اگرچه قصد نويسنده در اين تاليف همان‌گونه كه خود نيز در چند جا به آن اشاره مي‌كند آن بوده است كه به شرح جنگ و ثبت حوادث بپردازد، ولي در بعضي مواقع گريزهاي زده و به بيان احوال لشكريان، آرا و عقايدشان، ابزار جنگي كه در اختيار دارند و وضع معيشتي مردم پرداخته است. آن‌چه به شيريني و حلاوت متن كتاب مي‌افزايد طنّاز بودن نعمت‌خان است كه در كنار آگاهي وي از علوم آن عصر از قبيل نجوم، موسيقي، طب، كلام و حتي آشپزي منجر به آفرينش مضاميني ناب و دل‌كش مي‌شود. قسمت‌هاي كه به صورت نظم در اين كتاب آورده شده به جز تعدادي از تك بيت‌ها، سروده‌ي نعمت‌خان است و اگر چه در برخي مواقع به واسطه‌ي تسلّط وي به فن عربّيت و مضامين قرآني فهم اين اشعار كمي مشكل مي‌شود ولي در كل با اشعاري روبه‌رو هستيم كه نمونه‌ي بارز سبك هندي هستند و اكثر اين قطعات نظم در عين اين‌كه بيان‌گر اتفاقات و اثرات جنگ هستند، داراي جنبه‌ي آموزشي در حوز‌ه‌ي علومي مانند لغت و عروض نيز مي‌باشند كه همين خصيصه باعث شده كه تا مدت‌ها اين كتاب را در مدارس به عنوان منبع آموزشي مورد استفاده قرار دهند.

Vaqaye-e-Golkonde (The Heydar Abad Surrounding Days newspaper) was written by Mirzaa Mohammad Khan Alli Shirazi in Owrang-e-Zeeb Royalty in India. The book is a mixture of both prose and poetry, describing the adventures taken place between Ourang-e-Zeeb army and a person called Abulhassan, continuing with how Heydar Anad and Golkonde Castle were occupied. The book consists of a mixture of Persian, Arabic and Mongolian words. The main feature of the book is the use of several Quranic verses relating to the plot of the story. Although the main aim of the author was to explain the war and its adventures, as said repeatedly, but in some cases the army’s thoughts, ideas, their equipment’s and people’s way of living have been mentioned, too. The joking taste of Nemat Khan adds to the attraction of the book, accompanied by his knowledge on astronomy, music, medicine, eloquence and even cooking. The prose is Nemat Khan’s work, except for some single verses. Although in some cases the readers are faced with difficulties in understanding the Arabic and Quranic notions, but the traces of Indian style are visible within the whole text. These poetries have pedagogical purposes such as lexical issues rather than mere explanation of the war and the traces of it. That is why the book has been used as a main course-book at different academic contexts. Key Words: historian, Chronology, India, Indian Style, Manuscript, Owrang-e-Zeeb, Vaqaye-e-Golkonde