بررسي تاثير شاهنامه در امثال فارسي بر پايه امثال‌و‌حكم دهخدا

Examining the Influence of the Shahnameh on Persian Proverbs in Dehkhoda’s Amsal-o-Hekam

شاهنامه فردوسي به دليل ويژگي‌هاي منحصر به فردي چون اشتمال بر تاريخ و فرهنگ ديرينه و پرافتخار ايران زمين، توجه همه طبقات مردم ايران از جمله عوام را به خود جلب كرده است. يكي از نمودهاي توجه عوام به شاهنامه را مي‌توان در امثال رايج در بين آن‌ها مشاهده كرد. مصراع ها، ابيات و مضاميني از شاهنامه كه به عنوان مَثَل بر سر زبان‌ها افتاده يا مثل‌هايي كه حول داستان‌ها، شخصيت‌ها، سراينده و خود واژه شاهنامه شكل گرفته است، از نفوذ گسترده و عميق شاهنامه در «حكمت توده» حكايت دارد. هدف اين مقاله بررسي نقش و سهم فردوسي و شاهنامه در مثل هاي فارسي موجود در امثال و حكم دهخدا و كندوكاو در اين مثل-هاست. براي اين منظور با دو رويكرد اثرمحور و مثل محور به بررسي امثال ماخوذ از شاهنامه پرداخته و اين امثال را از لحاظ گونه شناسي و موضوعي مورد بررسي قرار داده ايم. در پايان نيز به بررسي دلايل فراواني امثال و حكم ماخوذ از شاهنامه و تفكيك مثل ها و ارسال المثل هاي شاهنامه پرداخته ايم.

Due to its unique features derived from ancient Iranian history and culture, Ferdowsi’s Shahnameh has captured the attention of all Iranian social classes including the folk. The interest of the folk in the Shahnameh can be witnessed in the common proverbs they use. The hemistiches, couplets and themes of this great masterpiece used as proverbs, or the proverbs including allusions to the epic stories and characters as well as the very word “Shahnameh” and the poet himself all bespeak its widespread and profound influence on the Iranian folklore. The aim of this article is to investigate the role and contribution of Ferdowsi’s Shahnameh to Persian proverbs as they appear in Dehkhoda’s Amsal-o-Hekam (i.e. Proverbs and Aphorisms) and to further examine such proverbs. For this purpose, proverbs derived from the Shahnameh are considered in terms of typology and themes using work-based and proverb-based approaches. Finally, it has been considered why there are so many proverbs and paroemiac verses in Dehkhoda’s Amsal-o-Hekam derived from the Shahnameh.