انعكاس داستان آفرينش آدم / انسان در برخي از متون ادب عرفاني فارسي (تا قرن نهم)

Traces of the Creation Story of Adam/Human Being in Persian Mystical Works (up to 9th c. A.H)

داستان آفرينش آدم/انسان يكي از مهم‏ترين موضوعاتي است كه بخش‏هاي زيادي از آثار ديني و غير ديني را به خود اختصاص داده است. در اين آثار، به مطالبي از اين نوع، فراوان برمي‏خوريم كه آدم/انسان چگونه آفريده شد، چرا آفريده شد، چرا بر روي زمين جاي گرفت و در ميان ديگر موجودات، چه جايگاهي دارد. هريك از اسطوره‏هاي كهن، آثار آييني و ديني و آثار ادبي و عرفاني كوشيده‏اند به گونه‏اي به اين پرسش‏ها پاسخ دهند. در آثار ادب عرفاني فارسي اين نگرش حاكم است كه نخستين آفريده انساني، آدم است و آفرينش او نيز به صورت مستقيم از خاك انجام مي‏گيرد. در اين آثار، درباره چگونگي گردآوري اين خاك و سپس آماده كردن آن براي فراهم آوردن گِل قالبِ آدم، فراوان سخن گفته اند‏ و هر يك برداشت خاص خود را ارايه كرده‌اند كه در اين نوشتار بدان ها اشاره شده و هريك مورد بررسي قرار گرفته است. در بررسي نهايي آشكار مي‌شود كه آثار ادب عرفاني فارسي، ضمن آن كه در اين زمينه از قرآن تاثير پذيرفته‌اند، بيش از آن - احتمالاً از طريق روايات اسراييلي كه وارد احاديث و متون تفسيري اسلامي شده اند – تحت تاثير روايت يهودي آفرينش بوده اند.

The creation of Adam/human being is one of the most important and ubiquitous subjects in different religious and non-religious works. Among the questions which can repeatedly be found in such works are: How was Adam/human being created? Why was he created? Why was he placed on the earth? What is his status among the other creatures? Old rituals, religions, literary and mythical works have tried to answer these questions in their own ways. In Persian mystical works the prevailing point of view is that the first human being is Adam who was directly created from the soil. In these works we may read a lot about the way the soil was gathered and prepared for creating Adam’s body. Different interpretations have been offered in different works. The present research discusses these points of view. In the final analysis, it is revealed that Persian mystical literature has been influenced by the Quran and the Judaic accounts of the creation stories