نقد و ارزيابي محتواي كتاب درسي معارف اسلامي(دين و زندگي) دوره‌ي پيش‌دانشگاهي از ديد صاحب‌نظران و دبيران

Evaluation of Religion and Life Textbook Content in Pre-university Level from Viewpoint of Experts and Teachers

در پژوهش حاضر كه از نوع ارزشيابي است، از ديد 10 صاحب‌نظر برنامه‌ريزي درسي و موضوعي حوزه و دانشگاه و 32 دبير مجرب اين حوزه، كتاب معارف اسلامي(دين و زندگي) دوره‌ي پيش‌دانشگاهي با هدف بررسي ميزان تناسب محتوي با مولفه‌هاي مندرج در راهنماي برنامه‌ي درسي و نيز نارسايي‌هاي احتمالي و نقاط قوت، مورد نقد و ارزيابي قرار گرفت. در اجرا بر اساس رويكرد كيفي براي گردآوري داده‌ها، از پرسش‌نامه‌ي بازپاسخ و مصاحبه (پاسخ‌دهندگان؛ درك، تفسير و تحليل خود را در مورد هر محور، به ‌شكل تشريحي ارايه كردند) استفاده شده است. با استناد به يافته‌هاي پژوهش، مي‌توان در برخي مولفه‌ها، نظرات انتقادي و اصلاحي (نه به معناي عدم توفيق برنامه) و در برخي ديگر، تاييد منابع مختلف اطلاعاتي را مشاهده كرد. يافته‌ها نشان داده؛ محتواي كتاب، به‌گونه‌اي تهيه شده كه با شرايط و نياز‌هاي زماني مخاطبان، قابل تجديدنظر است به‌علاوه رويكردي كه مبتني بر افراط يا تفريط در آموزه ‌هاي ديني باشد نيز در آن، مشاهده نمي‌شود از سوي ديگر چنين انتقاد شده كه سنت و سيره‌ي عملي معصومين (عليهم‌السلام) كمتر مورد توجه قرار گرفته و اگرچه محتواي دروس با زندگي روزمره‌ي دانش آموزان مرتبط است اما ارايه نمونه ها و الگوهايي از علما و شخصيت هاي برجسته‌ي معاصر نيز مطالب كتاب را كاربردي تر خواهند كرد. اظهار نظرها، نشان داد كه يكي از نكات مثبت كتاب، تلفيق مفاهيم قرآني و معارف اسلامي است كه گوياي اصالت قرآن و منشا پيدايش معارف اسلام از سوي خدا و سپس پيامبر و ايمه‌ي اطهار (عليهم‌السلام) است. منابع اطلاعاتي بر نقش دبيران ديني و بازآموزي و ارتقا حرفه‌اي آن‌ها نيز تاكيد بسياري نموده‌اند.

In this research which is evaluation-based, Religion and Life textbook in Pre-university level was reviewed and evaluated by 10 experts of curriculum programming in universities and seminaries and 32 experienced and veteran teachers of this field, aiming to survey relevance of content to written features in curriculum guide and to determine potential strength and weak points. Open-ended questionnaire and interview (respondents offered their perceptions, analyses and interpretations on each subject in descriptive form) were used based on quantitative approach for data collection. According to research findings, in some features there were critical and reformative comments (not meaning failure of the plan) and in other cases approval of different data resources can be observed. Findings have shown that the textbook content is prepared in a manner that is revisable based on conditions and time requirements of audiences. In addition, an approach which is based on indulgence and wastage in religious instructions is not seen. Also it is criticized that practical tradition and morality of holly Imams and innocents (peace upon them) is less considered as expected. Although content of the book is related to daily life of students, offering some samples and models of contemporary and significant religious characters can make subjects of the book more practical and functional. Comments indicated that one of positive points of the book is integration and incorporation of Quran concepts and Islamic educations which represents originality of Quran and origination of Islamic instructions from God and then the holly prophet and Imams (peace upon them). Information resources have emphasized on the role of Islamic education teachers and their relearning and professional improvement.