تبيين عوامل موثر بر شكل گيري قلمروهاي ژيوپليتيك جمهوري اسلامي ايران

Explaining the Formative Factors of the Islamic Republic of Iran’s Geopolitical Realms

رفتار سياسي يك كشور در عرصه فرامرزي و جهاني برگرفته از «ژيوپليتيك» و اهداف معطوف به آن است. شناخت ماهيت ژيوپليتيك يك كشور به درك و تحليل نوع رفتار و كنش هاي ژيوپليتيك آن كمك خواهد كرد. مقاله حاضر ويژگي ها و خصوصيات ژيوپليتيك جمهوري اسلامي ايران را مورد مداقه قرار داده و به دنبال پاسخ به اين پرسش است كه عوامل موثر در شكل گيري قلمروهاي ژيوپليتيك ايران كدامند؟ در پاسخ، اين فرضيه را مطرح كرده‌ايم كه شكل‌گيري قلمروهاي ژيوپليتيك ايران متاثر از مولفه‌هايي چون «موقعيت جغرافيايي»، «ايديولوژي»، «منافع اقتصادي» و «فرهنگ سياسي» است كه نمود عيني آن‌ها در اسناد بالادستي و رسمي همچون قانون اساسي و منابع غير رسمي تبلور يافته است. در اين خصوص پرسش نامه اي طرح و يك‌صد نفر از كارشناسان و صاحب‌نظران رشته جغرافياي سياسي و ژيوپليتيك در مورد ميزان تاثير اين مولفه‌ها نظر داده‌اند. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه در شكل گيري قلمروهاي ژيوپليتيك ايران عامل «ايديولوژي» بيشترين تاثير و عامل «منافع اقتصادي» كمترين تاثير را داشته است. همچنين يافته ها نشان مي دهد كه جمهوري اسلامي ايران 14 قلمرو شامل 1) جهان اسلام، 2) قلمرو شيعي، 3) قلمرو فرهنگ و تمدن ايران، 4) قلمرو خاورميانه، 5) قلمرو خليج‏فارس، 6) قلمرو كشورهاي رقيب و معارض با آمريكا، 7) قلمروهاي متخاصم با اسراييل، 8) قلمرو مستضعفان جهان 9) قلمرو جنبش‌هاي آزادي‌بخش جهان، 10) قلمرو آسياي مركزي، 11) قلمرو كاسپين، 12) قلمرو قفقاز، 13) قلمرو آسياي جنوبي و 14) قلمرو آمريكاي لاتين است كه در اين ميان از نظر ژيوپليتيك، قلمرو شيعي بيشترين و قلمرو كاسپين كم ترين اهميت را در استراتژي ها و كنش هاي ژيوپليتيك ايران دارد.

Foreign policy of a country is usually derived from its geopolitics. Therefore, studying geopolitical characteristics of a country enables us to understand and analyse the country’s behavior in the international arena. This article explores the nature and characteristics of Iran’s geopolitics, and its main question is what factors shape the country’s geopolitics and its realms. It is argued that four factors have formed the geopolitical realms of the Islamic Republic of Iran, namely, ideology, geographical location, economic interests and political culture. This can be seen in official documents such as the Constitution as well as non-official ones. For this research, a hundred experts and scholars are asked to fill in a questionnaire on the relative significance of the above factors. The results indicate that ideology is regarded as the most important factor and economic interests as the least one. The study also shows that geopolitical realms of the Islamic republic of Iran are the following: 1- the Islamic world, 2- the Shi’ite community, 3-the Iranian civilization and culture, 4- the Middle East, 5- the Persian Gulf, 6-Anti-American nations, 7- Anti-Zionist nations, 8- world liberation movements, 9- world’s oppressed, 10- Caspian Sea countries, 11- the Central Asia, 12- The Caucasus, 13- the South Asia, 14- the Latin America. Among these realms, the Shi’ite community is regarded as the most important and the Caspian Sea countries as the less important realms in determining Iran’s strategy and geopolitical actions.