حجيت نظريه كارشناسي پزشكي در اثبات حجر

Authority of medical expert’s opinion to prove incapacity

يكي از ادله مورد استناد محاكم قضايي جهت صدور حكم حجر، نظريه پزشكي در مورد وضعيت روحي رواني و ميزان مسووليت‌پذيري افراد است و اين امر در اكثر كشورها متداول است. رويه قضايي ايران، دلالت نظريه كارشناسي مبني بر وجود جنون يا عدم رشد عقلي، در اكثريت موارد قاطع دعوا يا تعيين‌كننده و از اهميت ويژه‌اي در اين زمينه برخوردار است. حال سوال مهمي كه در اينجا مطرح است، قدرت تقابل نظريه كارشناس (به‌عنوان يك دليل يا اماره) در رد ساير امارات معارض از جمله شهادت شهود، تحقيقات محلي يا سوابق فرد از جمله عملكرد اجتماعي و اعمال حقوقي است كه بايد از ديدگاه حقوقي به آن پاسخ داده شود. در اين مطالعه نتيجه‌اي كه گرفته مي‌شود اين است كه ميزان حجيت نظريه پزشكي در مورد احراز جنون (يكي ازسبب‌هاي حجر) به دليل ماهيت جنون و نحوه ارتباط آن با علم پزشكي، موضوعيت داشته و به غير از نظريه كارشناسي اصلح (از نظر تخصص يا تعداد) قابل اغماض نبوده و با وجود امارات معارض، قابل اسقاط نيست، ولي در مورد عدم رشد عقل معاش، به دليل ماهيت و تعريف عدم رشد و نحوه‌ي ارتباط آن با علم پزشكي، نظريه كارشناس جنبه طريقيت داشته و در تقابل با دلايل و بينات شرعي و قانوني ديگر تاب مقاومت نداشته و قابل اغماض به نظر مي‌رسد. در مورد تشخيص عدم بلوغ (به‌عنوان سومين سبب حجر) با توجه به معيار قانوني آن كه همان نرسيدن به سن مشخص است، همانند تعيين عدم رشد نظريه كارشناسي پزشكي را مي‌توان به‌عنوان يك اماره درنظر گرفت.

Medical expert’s opinion about psychological situation and extent of responsibility is known as a reason which to juridical courts refers for sentencing of incapacity. It is current in many countries. In Iran in the most situations medical expert opinions based on being insanity or non-intellectual growth are determinant, so expert opinions are very important. Here there is a question: contrast ability of expert opinion (as a reason) in rejecting other opposite evidences included Witnesses testify, local researches or person history involves social and legal practices? In this article we’ve attempted response this question from point of legal view. The result is amount of expert opinions authority about qualifying insanity is subjected for the nature of insanity and its connection with medicine and cannot be overlooked apart from the best expert opinions and isn’t dismantled, whoever there are conflicted reasons. But about non-intellectual growth, one can refer to it because of its nature and definition and its connection with medicine and cannot resist in contrast with religious and legal reasons and we can overlook it. About recognize immaturity (as the third reason of incapacity) regarded to legal standard that is not reached to certain age, we can consider expert opinions as a reason like determination of intellectual growth.