تاثير آموزش ارتقاي سلامت بر شيوه زندگي دانش آموزان مقطع دبيرستان

letter to editor

در ارتباط با نقد مقاله: «تاثير آموزش ارتقاي سلامت بر شيوه زندگي دانش‌آموزان مقطع دبيرستان منتشر شده در دوره 13، شماره 5 سال 1392» توضيحات زير ارايه مي‌گردد: در مقاله اصلي (1) در معرفي روش مطالعه، نوع مطالعه نيمه تجربي ذكر شده است و نويسنده محترم مقاله در پاسخ به انتقاد وارد شده(2)، نيمه تجربي معرفي شدن طراحي مطالعه را يك اشتباه ذكر كرده‌اند و در واقع با نظر منتقد محترم مبني بر تجربي بودن مطالعه طراحي شده موافقت نموده‌اند. در حالي كه مبتني بر توضيحات زير، مطالعه انجام شده به واقع تحقيقي نيمه تجربي بوده و بنابراين نقد وارده صحيح نيست. منتقد محترم صرف داشتن گروه كنترل را براي تجربي بودن يك مطالعه كافي دانسته‌اند. اما يك مطالعه تجربي بايد داراي هر سه عنصر زير باشد: 1- دست‌كاري يا مداخله (توانايي تاثيرگذاري يا هدايت متغير مستقل) 2- گروه كنترل 3- تصادفي‌سازي (اختصاص تصادفي بدون bias يا تورش نمونه به هر يك از گروه‌ها) در صورت فقدان هر يك از اين عناصر در طراحي، مطالعه تجربي به شمار نمي‌آيد. مطالعات نيمه تجربي طرح‌هايي هستند كه در دو عنصر وجود مداخله و داشتن گروه كنترل با مطالعات تجربي مشتركند اما فاقد عنصر تصادفي‌سازي هستند. تصادفي‌سازي يا انتخاب اتفاقي، اشاره به چگونگي اختصاص نمونه‌ها به گروه‌هاي مطالعه دارد. در تصادفي‌سازي براي هر يك از نمونه‌ها احتمال شناخته شده و معيني براي اختصاص به هر يك از گروه‌هاي مطالعه وجود دارد (مانند گروه تجربي يا كنترل)، كه در اكثر مطالعات تجربي اين احتمال مساوي است. به هر حال در صورتي كه به دليل خاصي نياز به گروه تجربي بزرگ‌تري باشد، ممكن است در فرايند تصافي‌سازي در ازاي اختصاص هر تعداد از نمونه به گروه تجربي، تعداد كمتري به گروه كنترل اختصاص يابد. در نمونه‌گيري تصادفي از يك جامعه، براي هر فرد احتمال مشخص براي ورود به مطالعه و نه الزاماً احتمال مشخص براي قرار گرفتن در هريك از گروه‌هاي تجربي يا كنترل وجود دارد. به عبارتي در حالي كه تصادفي‌سازي با اعتبار داخلي مطالعه در ارتباط است، نمونه‌گيري تصادفي به منظور تامين اعتبار خارجي يا تعميم پذيري نتايج انجام مي‌گيرد. بنابراين تصادفي‌سازي از عناصر ضروري طراحي مطالعه است اما نمونه‌گيري تصادفي يا انتخاب تصادفي نمونه‌ها براي ورود به مطالعه جزيي از پروتكل مطالعه بوده و از اجزاي طراحي مطالعه نيست(3و4). در مقاله مورد نقد، نمونه‌گيري تصادفي انجام شده اما تصادفي‌سازي صورت نگرفته است، بنابراين مطالعه نيمه تجربي است. در ارتباط با نقد وارده شده به روش تعيين پايايي ابزار، لازم به ذكر است كه به‌كارگيري روش‌هاي همساني دروني كه براي تعيين همساني يا يكنواختي ماده‌ها يا اجزاي سازنده يك ابزار به كار مي‌روند از روش‌هاي تعيين پايايي هستند و ضريب آلفاي كرونباخ روشي معمول و مطلوب براي تعيين همساني دروني ابزار به شمار مي‌آيد(5تا9). همان‌گونه كه روش دونيمه كردن پرسشنامه نيز كه توسط منتقد محترم به عنوان روش تعيين پايايي پيشنهاد شده است يكي از روش‌هاي تعيين همساني دروني است. به علاوه در مقايسه روش ضريب آلفا و روش دو نيمه كردن پرسشنامه، بايد گفت روش دو نيمه كردن پرسشنامه نوعي روش ضريب آلفا است در واقع ضريب آلفا معرف ميانگين ضرايب پايايي حاصل از همه‌ي دو نيمه‌هاي ممكن يك پرسشنامه است(7). بنابراين نقد ارايه شده در مورد روش پايايي ابزار نيز، وارد به نظر نمي رسد.