مطالعه‌ تطبيقي ضمانت اجراي فقدان نفع قابل بيمه در حقوق ايران

A Comparative Study of Indemnity in the Absence of Insurable Interest in Iranian Law

نفع قابل ‌بيمه مفهومي نسبتاً ناشناخته در حقوق ايران است كه تنها به بيمه‌هاي خسارت محدود مانده و در حوزه‌ بيمه‌هاي اشخاص به موجب ماده‌ 23 قانون بيمه‌ ايران مصوب 1316، معيار رضايت بيمه‌شده, جايگزين مفهوم نفع قابل بيمه گرديده است. اين در حالي است كه در حقوق بيمه انگليس بر مفهوم نفع قابل بيمه به عنوان اصل اساسي بيمه‌اي - هم در بيمه‌هاي اشخاص هم بيمه‌هاي خسارت- تاكيد مي‌شود و معيار جايگزين يعني رضايت بيمه‌شده آنچنان مورد اقبال رويه قضايي و قوانين اين كشور قرار نگرفته است. حقوق بيمه‌ انگليس بيش از يك قرن به بررسي ابعاد اين مفهوم و ضمانت‌ اجراي آن توجه داشته و ادبيات قابل‌ ملاحظه‌اي هم در بعد اقتصادي هم از جنبه حقوقي در اين رابطه در حقوق اين كشور شكل گرفته ‌است. درحالي كه در قانون بيمه‌ ايران همچون حقوق فرانسه باوجود تاكيد بر ضرورت وجود نفع در بيمه‌هاي خسارت، در رابطه با ضمانت ‌اجراي فقدان آن در قرارداد، حكمي مقرر نگرديده است. مقاله حاضر در نظر دارد تا با نگرشي تطبيقي ازيك سو بر ضرورت نفع قابل بيمه نه تنها در بيمه‌هاي خسارات بلكه حتي در حوزه‌ بيمه‌هاي اشخاص تاكيد نمايد و ازسوي ديگر با توجه به مباني نظام حقوقي كشور, ضمانت اجراي فقدان نفع در قرارداد بيمه را روشن سازد.

Insurable interest is an almost unknown concept in Iranian law which is limited to indemnity assurance. In English law, insurable interest is a fundamental concept both in indemnity and non-indemnity insurance while in Iranian law, consent of insured has been replaced for validity of the non-indemnity insurance (section 23 of the Iranian Assurance Act codified in 1316). In English law, insurable interest has been attended to for more than a century and there has been extensive research on economic and legal aspects. The Iranian Assurance Act like the France law only created a requirement that the insured must be able to demonstrate an insurable interest in the subject matter of the insurance but this act does not offer any indication to determine the consequences of lack of insurable interest in the contract. This paper concentrates on the necessity of the insurable interest in both indemnity and non-indemnity assurance in a comparative study. Consequently, the best sanction for the lack of insurable interest in Iranian law is determined.