مطالعه تاثير عوامل هيدرو اقليم بر مخاطرات طبيعي استان گلستان با تاكيد بر سيلاب

Studying the effect of hydro-climate factors on natural hazards in Golestan province with emphasis on flood

مطالعه تاثير عوامل هيدرو اقليم بر مخاطرات طبيعي استان گلستان با تاكيد بر سيلاب ناصر باي1، مجيد منتظري2، امير گندمكار3 Email: Naserbay1@gmail.com 1. نويسنده مسيول: گروه جغرافياي دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف آباد. 2. گروه جغرافياي دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف آباد. 3. گروه جغرافياي دانشگاه آزاد اسلامي واحد نجف آباد. دريافت: 15/10/91 پذيرش: 20/2/92 چكيده مقدمه: بلاياي طبيعي از جمله مشكلاتي است كه بشر علي رغم پيشرفت‌هاي روزافزون خود نتوانسته مانع رخداد آنها گردد. ايران با دارا بودن 31 مورد از 40 نوع بلاي طبيعي ثبت شده، يكي از آسيب‌پذيرترين كشور‌هاي جهان است. با عنايت به اين موضوع، پژوهش حاضر درصدد پهنه‌بندي خطر وقوع سيل در استان گلستان و تعيين تعداد افراد ساكن در هر يك از نواحي خطر اعم از جمعيت شهري و روستايي مي‌باشد. روش‌ها: در مطالعه حاضر با استفاده از داده‌هاي دبي حداكثر لحظه‌اي سالانه، داده‌هاي ماهانه و سالانه ايستگاه‌هاي باران‌سنجي و آب‌سنجي وزارت نيرو طي دوره آمار 1388-1365، ضريب سيل‌خيزي و شرايط اقليمي استان گلستان بررسي شد. ضريب سيل‌خيزي با دوره برگشت 25 ساله دبي حداكثر لحظه‌اي سالانه براي هر ايستگاه با استفاده از رابطه هاگر تعيين گرديد. در ادامه با استفاده از روش كريجينگ نقشه پهنه‌بندي خطر سيلاب ترسيم گرديد. يافته‌ها: نتايج نشان داد، حداكثر ضريب سيل‌خيزي به ميزان 6/3 مربوط به ايستگاه پس پشته در شهرستان مينودشت و كمترين آن به ميزان 36/0 مربوط به ايستگاه بندر تركمن است. بر اساس يافته‌ها، 5/20 درصد سطح استان در پهنه با خطر خيلي زياد، 7/20 درصد در پهنه با خطر زياد، 6/39 درصد در پهنه با خطر متوسط و 2/19 درصد در محدوده با خطر كم وقوع سيل واقع شده است. همچنين 6/18 درصد جمعيت روستايي استان گلستان در محدوده با خطر خيلي زياد، 5/14 درصد در محدوده با خطر زياد، 9/11 درصد در محدوده با خطر متوسط و 6/6 درصد در محدوده با خطر كم وقوع سيل زندگي مي‌كنند. از طرفي 9/9 درصد جمعيت شهري در محدوده با خطر خيلي زياد، 2/10 درصد در محدوده با خطر زياد، 9/18 درصد در محدوده با خطر متوسط و 1/9 درصد نيز در محدوده با خطر كم وقوع سيل ساكن هستند. نتيجه‌گيري: با توجه به نتايج به دست آمده مي‌توان نتيجه گرفت كه استان گلستان داراي خطر وقوع سيل بالايي مي باشد؛ به‌طوري كه 1/31 درصد از جمعيت روستايي با ساكن ‌بودن در محدوده وقوع سيل با خطر خيلي زياد و زياد در معرض خطرهاي جاني و مالي قرار دارند. با توجه به پهنه‌بندي خطر مي توان مناطق با خطر بالا را شناسايي و اجراي برنامه‌هاي مديريتي را اولويت‌بندي كرد. كلمات‌كليدي: پهنه‌بندي، مخاطرات طبيعي، ضريب سيل‌خيزي، سيلاب، استان گلستان.

Studying the effect of hydro-climate factors on natural hazards in Golestan province with emphasis on flood Corresponding author: Naser Bay, Department of Geography, Islamic Azad University, Najaf Abad Branch Email: Naserbay1@gmail.com Majid Montazeri, Department of Geography, Islamic Azad University, Najaf Abad Branch Amir Gandomkar, Department of Geography, Islamic Azad University, Najaf Abad Branch Received: 2013-10-14 Accepted: 2013-04-22 Abstract Background: Natural disasters are the major problems that mankind unable to prevent their occurrence despite increasing progress. It has been determined that 31 out of 40 natural disasters occur in Iran as one of the most vulnerable countries. However, this research tried to risk zoning of natural hazards in Golestan province and determination of the number of people living in each urban and rural area population. Methods: This study was done in order to investigate index of flood rising by using annual maximum instantaneous data DOE and data of monthly and annual rainfall measurement stations during the statistic period in 1986-2009. Also, the flood rise was determined with a return period of 25-year discharge maximum moment for each station by using “Hager” relationship in Golestan province. Then, plan of flood hazard risk zonation was drawn based on “Krijing” method. Findings: The results showed that the maximum and minimum of flood rise are for Pasposhte station in Minoodasht Township and Bandar Torkaman station (6/3 and 36/0) respectively. According to findings, 20.5% of Golestan province was classified as very high-risk zone; 20.7% high-risk zone; 39.6% medium flood risk and 19.2% in low-risk zone. The results were as follows: about 18/6% of rural population was in very high-risk zone and 14/5% in high-risk zone; 11/9% was in medium flood risk and 6/6% in low-risk zone; also, about 9/9% of urban population was very high-risk zones; 10/2% in high-risk areas, 18/9% within medium flood risk, also %9/1 was in low-risk zone in the province. Conclusions: According to the results, it is concluded that Golestan province is in high risk of flooding, about 31/1% of rural population are in very high and high risk zones in terms of human and financial. Thus, it is necessary to identify and prioritize management programs due to high-risk zones areas Keywords:, zonation, natural hazards, flood index, flood, Golestan province