كاربرد روش AHP در مكان‌يابي مراكز آتش نشاني با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (نمونه موردي: شهر جهرم)

Application of AHP Model in Site Selection of Firefighting Centers by using Geographical Information Systems: (Case Study: Jahrom City)

زهرا صحراييان1، علي زنگي آبادي2 1.نويسنده مسيول: دانشجوي دكتراي جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري، دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه خوارزمي، ايران. Email: z.sahraeian22@gmail.com 2. دانشيار، هيات علمي گروه جغرافيا و برنامه يزي شهري دانشكده علوم جغرافيايي و برنامه ريزي شهري دانشگاه اصفهان، ايران. دريافت:8/7/91 پذيرش:6/4/92 چكيده مقدمه: تعيين مكان مناسب براي تاسيس ايستگاه‌هاي آتش نشاني يكي از مهم ترين وظايف و اهداف مديران شهري است كه بايد قبل از اجرا، در يك چارچوب سيستماتيك آماده سازي گردد. درواقع، هدف اصلي مكان يابي، جلوگيري از هدر رفتن هزينه ها و تضمين كارايي بهينه ايستگاه‌ها در تقابل با سيستم شهري است. دسترسي سريع، به موقع و ارزان به مراكز آتش‌نشاني در هر جامعه به خصوص در جوامع شهري امري مهم و ضروري مي باشد. روش ها: روش تحقيق توصيفي-تحليلي بوده است. اطلاعات مورد نياز با استفاده از نقشه 2000/1 كاربري اراضي، مشاهده ميداني و مطالعه طرح‎هاي مرتبط با شهر جهرم جمع آوري شده است كه با استفاده از نرم افزارGIS، فرايند تحليل سلسله مراتبي AHP به عنوان مدل مورد استفاده در وزن دهي معيارها، در قالب مقايسات زوجي و بر اساس نظر كارشناسان اعمال گرديده است. كار پردازش و تجزيه و تحليل داده ها مطابق معيارها و استانداردهاي برنامه ريزي شهري انجام گرفته است و در پايان مناسب ترين مكان ها براي ايجاد مراكز مورد نظر تعيين شده است. يافته ها: براي بررسي وضع موجود مراكز آتش‎نشاني از روش حريم يابي استفاده شده است كه با شعاع عملكردي2000 و1500 متري، بخش هاي شرقي و غربي شهر جهرم تحت پوشش ايستگاه هاي آتش نشاني قرار نمي گيرند. براي مكان يابي مراكز آتش نشاني با استفاده از GIS لازم است اين مراحل انجام شود: 1) شناسايي داده هاي مورد استفاده؛ 2) شناسايي عوامل تاثير گذار در مكان يابي مراكز آتش‌نشاني جديد؛ 3) ورود عوامل تاثيرگذار به سيستم اطلاعات جغرافيايي؛ 4) ارزش گذاري لايه‌هاي اطلاعاتي؛ 5) هم‌پوشاني لايه ها با در نظر گرفتن ضريب اهميت معيار ها؛ 6) ورود وزن نهايي به GIS و تركيب لايه هاي اطلاعاتي؛ 7) تطبيق نتايج الگوي مكان يابي با واقعيات زميني. نتيجه گيري: با توجه به افزايش جمعيت در آينده، توسعه شهر و افزايش مهاجرت از روستاهاي اطراف به شهر و كمبود امكانات و مراكز آتش نشاني موجود در پاسخگويي به نياز ها، ايجاد مركز آتش نشاني جديد براي شهر جهرم ضروري به نظر مي رسد. نتايج اين تحقيق به‌كارگيري لايه هاي اطلاعاتي مختلف و كارآمدي سامانه اطلاعات جغرافيايي GIS را به خصوص در مكان يابي مراكز آتش نشاني و همچنين ارزيابي وضعيت موجود در شهر جهرم نشان مي دهد. بنابراين، پس از تطبيق نتايج الگوي مكان يابي با واقعيت موجود در منطقه مورد مطالعه و با در نظر گرفتن تمامي پارامترهاي موثر در فرايند مكان يابي، درنهايت 2 مكان براي ايجاد ايستگاه آتش‌نشاني جديد مناسب تشخيص داده شد. كلمات‌ كليدي: شهر جهرم، مراكز آتش نشاني، مكان يابي، GIS، .AHP

Application of AHP Model in Site Selection of Firefighting Centers by using Geographical Information Systems: (Case Study: Jahrom City) Corresponding Author: Zahra Sahraeian, PhD Student of Geography & Urban Planning, Kharazmi University, Iran Email: z.sahraeian22@ gmail.com Ali Zangiabadi, Associate Professor of Geography and Urban Planning, Isfahan University, Iran Received: 2012-09-29 Accepted: 2013-06-27 Abstract Background: Determining the appropriate locations for establishment of fire fighting stations are one of the important tasks and objectives of urban managers which should be prepared before implementation in a systematic framework. The main purpose of the site selection is to avoid wasting costs and also to ensure optimal performance of stations in contrast to urban systems. Quick and timely access to fire stations is essential for societies especially in urban ones. Methods: In this descriptive-analytical study, required information is collected by using a1/2000 land use map, field observation, and also studying the related projects to Jahrom city which is applied as the model used in the weighting of criteria in paired comparisons format by using GIS software, Analysis Hierarchy Process (AHP) and based on experts’ opinions. Data processing and analysis was performed in accordance with the criteria and standards for urban planning. At the end, the most appropriate locations are determined to establish centers. Findings: Buffering method is used to evaluate the fire fighting stations; however, eastern and western parts of Jahrom city didn’t cover of fire stations with 2000 and 1500m function of radius. Several steps must be taken for selecting a fire station site by using GIS such as: 1) To identify the used data; 2) To identify influencing factors for selecting a fire station site; 3) To enter influential factors in GIS; 4) To evaluate layers of information; 5) To overlap layers of criteria considering the importance of criteria; 6) To enter the final weight in GIS and composition of information layers; 7) To compare the results of site selection pattern with the realities. Conclusion: It is necessary to arrange new firefighting centre for Jahrom City due to population growth in the future; urban development; increased migration from rural areas to cities and also lack of facilities and fire stations in response to the needs. The results show that there was used of different information layers and effective geographical information system (GIS) especially for selecting a fire station site and also assessment of status in Jahrom city. Finally, two locations were detected suitable for establishment of new fire station after comparison between the results of site selection pattern with the actual location of the study area considering all the parameters affecting the process of site selection. Keywords: Jahrom City, firefighting centers, site selection, GIS, AHP