مكان‌يابي بهينه پايگاه‌هاي اسكان موقت زلزله‌زدگان با رويكرد فازي

Selection Optimum Location of Temporary Housing Bases for Affected People of Earthquake with Fuzzy Approach (Case Study: Tabriz City)

مكان‌يابي بهينه پايگاه‌هاي اسكان موقت زلزله‌زدگان با رويكرد فازي (مطالعه موردي: شهر تبريز) ابوالفضل قنبري1، محمدعلي سالكي ملكي2، معصومه قاسمي3 1.نويسنده مسيول: استاديار گروه پژوهش‌هاي جغرافياي دانشگاه تبريز Email: a_ghanbari@tabrizu.ac.ir 2. كارشناس ارشد جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري دانشگاه تبريز 3. كارشناس ارشد جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري دانشگاه تبريز دريافت: 7/8/91 پذيرش: 25/5/92 چكيده مقدمه: مخاطرات طبيعي از مهم‌ترين عوامل تخريب سكونتگاه‌هاي انساني محسوب مي‌شوند. زلزله يكي از خطرناك‌ترين بلاياي طبيعي عصر حاضر است كه همواره اهميت خود را به‌طور عيني نمايان كرده است. زلزله حادثه‌ اي طبيعي است كه با توجه به ميزان بزرگي خود مي‌تواند در مدت كوتاهي فاجعه‌اي عظيم بيافريند. در اين ميان تبريز يكي از شهرهاي بزرگ و مهم ايران است كه در نقشه پهنه‌بندي خطر زلزله ايران در جايگاه با خطر بسيار بالا قرار دارد. طرح ريز پهنه بندي خطر زلزله شهر تبريز كه توسط شركت تهران پادير انجام شده است در شرايط حداكثري، 426 هزار نفر تلفات انساني را پيش بيني كرده است. چنين پتانسيل ‌لرزه‌اي همراه با وجود بافت‌هاي فرسوده و حاشيه اي از يك طرف و وجود سوابق زلزله‌هاي تاريخي، يك فاجعه عظيم انساني را در اين شهر قابل پيش بيني مي‌كند. راهبرد اصلي و ابتدايي مديريت بحران براي كاهش اثرات زيان‌بار پس از وقوع زلزله، احداث پايگاه‌هاي اسكان موقت براي اسكان زلزله‌زدگان است. شناخت پتانسيل‌هاي ‌لرزه‌خيزي شهر تبريز همراه با موقعيت استراتژيك آن و حضور بيش از يك ميليون و شش‌صد هزار نفر جمعيت در آن لزوم ايجاد پايگاه‌هاي اسكان موقت و امداد نجات را در شهر تبريز به اثبات مي‌رساند. روش‌ها: در اين تحقيق براي شناسايي اراضي مناسب به‌منظور احداث پايگاه هاي اسكان موقت 7 معيار طبيعي و انساني انتخاب شد. با استفاده از مدلFUZZY-TOPSIS و تلفيق لايه‌ها در محيط ARC GIS نقشه تناسب سازگاري استخراج و در نهايت با توجه به معيارهاي مساحت، تناسب ابعاد، سازگاري كاربري و مالكيت مكان‌هاي بهينه انتخاب گرديد. يافته‌ها: در فرايند تحقيق مشخص شد كه 7 هكتار از اراضي، متشكل از 4 پارك در بخش مركزي و حاشيه اي شهر به‌عنوان بهترين مكان‌ها و با سازگاري بسيار بالا،170هكتار با سازگاري بالا و 1339 هكتار با سازگاري متوسط انتخاب شدند كه اين ميزان به هيچ‌وجه جوابگوي جمعيت شهر تبريز نيست. نتيجه گيري: نتايج تحقيق حاكي از عدم توزيع و پراكنش منطقي و اصولي فضاهاي باز و مناسب براي احداث پايگاه هاي اسكان موقت زلزله‌زدگان در شرايط پس از وقوع زلزله است و در صورت وقوع زلزله در شهر تبريز مديريت شهري و قطعاً اراضي شهر جوابگوي اسكان زلزله‌زدگان نخواهد بود. كلمات كليدي: مكان بهينه، اسكان موقت، AHP، تبريز.

Selection Optimum Location of Temporary Housing Bases for Affected People of Earthquake with Fuzzy Approach (Case Study: Tabriz City) Corresponding author: Abolfazl Ghanbri, Assistant Professor, Dept. of Geographical Research, University of Tabriz, Iran Email a_ghanbari@tabrizu.ac.ir Mohammad Ali Salaki Maleki, MA in Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Iran Masoumeh Ghasemi, MA Student in Geography and Urban Planning, University of Tabriz Iran Received: 2012-10-28 Accepted: 2013-08-16 Abstract Background: Natural hazards have been recognized as the major causes of human settlements destruction. At present, earthquake is one of the most dangerous natural disasters in the world that always has been shown its importance. It is a natural disaster which can create a major catastrophe based on its magnitude in a short time. Tabriz as one of the major cities in Iran, placed at high-risk area in earthquake zoning map. The company of “Tehran Padyr” is carried out the earthquake sub-zoning plan is predicted the maximum of 426 thousand casualties in Tabriz. Such a seismic potential along with old and marginal tissues and historical earthquake records made this catastrophic humanitarian crisis predictable. Basic strategy of crisis management is to reduce the harmful effects after earthquake by building bases of temporary housing to accommodate the affected people. It is necessary to build temporary housing and rescue and relief bases based on identifying potential seismicity with its strategic location and also presence of more than one million and six hundred thousand people in Tabriz city. Methods: In this study, seven natural and human criteria were chosen in order to identify suitable land for constructing of temporary housing bases. By using FUZZY-TOPSIS model and incorporating layers in ARC GIS, the appropriate adjustment map is extracted. Finally, the optimum locations were selected due to the criteria of area, appropriateness of dimensions, land use consistency and ownership. Findings: This research indicated that seven acres of land consists of 4 parks in the central and marginal parts of the city were found and selected as the best places with very high consistency; 170 acres with high consistency; and 1339 acres with medium consistency. However, these will not meet the needs of Tabriz city population. Conclusion: According to the results, there is unreasonable and improper distribution of open spaces to build temporary housing and camps for affected people after earthquake in Tabriz; thus, urban management and land of Tabriz certainly will not accommodate or settle the affected ones in the earthquake. Keywords: optimal location, temporary housing, AHP, Tabriz