بررسي كاني‌هاي خاكي كمياب در كانسار مگنتيت-آپاتيت اسفوردي، ناحيه بافق

Rare Earth Minerals in Esfordi Magnetite-Apatite ore Deposit,‎‎ Bafq District

كانسار مگنتيت-آپاتيت اسفوردي در 35 كيلومتري شمال خاور شهر بافق واقع شده است. ناحيه معدني بافق كه در برگيرنده بيش از 45 كانسار و بي‌هنجاري آهن و تعدادي كانسار و ‏بي‌هنجاري روي و سرب سولفيدي، منگنز و اورانيم است، در حدفاصل بين دو گسل كوهبنان در خاور و بافق- پشت بادام در باختر قرار گرفته است. كانسنگ‌ها در يك مجموعه آتشفشاني- ‏رسوبي متعلق به پركامبرين بالايي-كامبرين تشكيل شده‌اند. اين مجموعه كه به وسيله توده‌هاي نفوذي اسيدي و دايك‌هاي بازي قطع شده شامل توف‌هاي اسيدي، كربنات‌ها، شيل و ‏ماسه‌سنگ مي‌شود و تحت تاثير دگرگوني ناحيه‌اي و مجاورتي و دگرساني گرمابي قرار گرفته‌اند. كانسنگ مگنتيت - آپاتيت اسفوردي برروي توف‌هاي اسيدي و نزديك به افق كربناتي ‏تشكيل شده است. اين كانسار نسبت به ديگر كانسارهاي آهن در ناحيه بافق داراي بيشترين مقدار فسفر و عناصر خاكي كمياب است. كاني‌هاي رايج در اسفوردي عمدتاً شامل اكسيدهاي ‏آهن، آپاتيت، اكتينوليت، ديوپسيد، تالك، آندراديت، فلدسپار‌ها، كوارتز و كربنات‌ها مي‌شود.كاني‌هاي خاكي كمياب ارتباط نزديكي با آپاتيت دارند و معمولاً در حاشيه دانه‌هاي ‏آپاتيت، در رگه‌ها و رگچه‌ها تشكيل شده‌اند. اين مقاله ضمن شناسايي و تعيين تركيب شيميايي كاني‌هاي كمياب، اطلاعات مقدماتي از تركيب كاني‌ها و زمين‌شناسي كانسار را ارايه ‏مي‌دهد. كاني‌هاي داراي ‏REE‏ در كانسار اسفوردي متعلق به گروه‌هاي فسفات، سيليكات و فلويوروكربنات هستند. كاني‌هاي خاكي كمياب، به شدت از ‏‎ Ce, La, Nd‏ و‏‎ Pr‎‏ غني هستند. با ‏اين كه مقدار ‏REE‏ در آپاتيت ناچيز است اما به دليل فراواني زياد آپاتيت، بخش اعظم ‏REE‏ همراه با آپاتيت است و افق‌هاي غني از آپاتيت داراي عيار بالايي از‎ REEهستند. مجموعه ‏كاني‌هاي متاسوماتيك، بلورهاي يكسر آپاتيت و انواع رگچه‌ها و رگه‌هاي كاني‌سازي شده نشان مي‌دهند كه محلول‌هاي گرمابي دست‌كم در مراحل پاياني در كانسار اسفوردي فعال ‏بوده‌اند.‏

The Esfordi magnetite-apatite ore deposit is located in 35 Km northeast of Bafq city in Central Iran. Bafq is an important mining district ‎which hosts more than 45 iron deposits and a few Zn-Pb massive sulfides, Mn and U deposits. The district is restricted by two main strike-‎slip faults of Kuhbanan to the east and Posht e Bdam to the west. The Esfordi ores occur in an Upper Precambrian-Cambrian volcano-‎sedimentary complex composed of acidic tuff, carbonates, shale, and sandstone. This complex intruded by granitic rocks and basic dykes and ‎affected by regional and contact metamorphism and hydrothermal alteration. The Esfordi magnetite-apatite ores occur on top of the acidic ‎tuff which is near to a carbonate layer. The Esfordi deposit is the most rare-earth elements (REE)-rich and most P-rich member of the iron ‎deposits in the Bafq district. The main minerals in the Esfordi mine are Iron oxides, apatite, actinolite, diopside, talc, andradite, feldspars, ‎quartz and carbonates. The REE minerals are closely related to apatite and were mainly formed in or around apatite grains and within veins ‎and veinlets. This paper identifies the REE minerals and presents preliminary information on mineral composition and geological and ‎mineralogical features of the deposit. The REE-bearing minerals are mainly of phosphate, fluorocarbonate and silicate groups. The REE ‎minerals are highly enriched in light REE such as Ce, La, Nd and Pr. Apatite contains a few percent REE in its composition. However, the ‎main part of REE may be from apatite as it is the main mineral of the deposit and apatite-rich horizons contain high-grade REE ore. The ‎metasomatic assemblage, one head crystals of apatite and ‎‏ ‏many mineralized veins and veinlets indicate that hydrothermal process were ‎definitely active in the Esfordi deposit at later stages.‎