اساطير ايران در آيينه خوانش و دريافت حسين مجيب‌المصري

Iran’s Myth in Hossein Mojib Al-Mesri’s Comprehension and Interpretation Mirror

اسطوره شناسي تطبيقي، از زمينه هاي پژوهشي نسبتاً جديدي است كه از نيمه دوم قرن نوزدهم، به‌طور گسترده كاربرد يافته است. ارتباط اين رويكرد، از يك‌سو در زمينه ادبيات تطبيقي و از سوي ديگر، در حوزه نقد اسطوره اي پيوستگي و انسجام مي يابد. با اينكه ضرورت شناخت اساطير ملل و اقوام جهان، به-صورت گسترده و تطبيقي، نخست از سوي پژوهندگان اروپايي احساس شد و پژوهش هاي گسترده اي انجام دادند كه بيشتر محدود به اساطير اقوام اروپايي (يونان و روم) بود، اما گستره كاربرد اين رويكرد، در شناختگي اساطير ملل اسلامي، از كاوش هاي جزيي يا موردي برخي مضامين اسطوره اي، فراتر نرفت. حسين مجيب‌المصري، در سال 2000 با شناخت اين فقر پژوهشي، با تحقيقي با نام «دراسه مقارنه للاسطوره بين الادب العربي و الفارسي و التركي»، نخستين گام را در تطبيق اسطوره هاي ايراني، عربي و تركي برداشت و شگفتا كه هنوز پس از گذشت يك دهه، حتي اشاره اي نيز بدان ها نشده است. مجيب‌المصري در اين پژوهش تطبيقي، هريك از اساطير ايراني، عربي و تركي را در سه بخش جداگانه مورد بررسي قرار مي دهد. هرچند اين اثر، هماهنگ با رويكرد نقد اسطوره اي قرن بيستم نيست، اما در نقد و سنجش اسطوره هاي ايراني، دستاوردهاي نويني را در عرصه اسطوره شناسي تطبيقي، ارايه مي‌كند و اسطوره هاي ناشناخته اي از اساطير عربي و تركي را، با نمونه هاي مشابه ايراني تطبيق مي‌دهد كه تاكنون در هيچ پژوهشي، مورد بررسي قرار نگرفته‌اند. در اين مقاله مي‌كوشيم ارتباط اسطوره و كاركرد اسطوره-شناسي در ادبيات تطبيقي را نمايان و سپس دستاوردهاي حسين مجيب‌المصري را معرفي كنيم و در حوزه اي محدودتر، به نقد آراي حسين مجيب‌المصري در خوانش و دريافتي كه از اساطير ايران داشته است، بپردازيم و در پايان، وجوه اشتراك اساطير فارسي با اسطوره هاي تطبيقي عربي و تركي را، در دو بخش اسطوره هاي ديني و تاريخي نشان دهيم. هدف از اين پژوهش نشان دادن توانايي هاي بالقوه اساطير ملل اسلامي، تاكيد بر پژوهش در بستر اسطوره شناسي تطبيقي و ضرورت تغيير توجه يك‌سويه اسطوره شناسان ايراني و غير‌ايراني است.

Comparative mythology partly is a one of the modern courses, which have been used broadly from the second mid-nineteenth century. On the one hand, the relation of this approach has become firm in the comparative literature, and fixed in the mythical critic, on the other. Though at first, the necessity recognition of worldʹs nations myths was introduced widely and comparatively by the European’s and broad researches were done by them, especially in the field of European nations (Rome and Greekʹs) myths, but the extent of this approach in the Islamic nationʹs myths did not progress, except of some small and separated surveys on myth motives. In 2000 AD, Hossein Mojib Al-Mesri, by understanding this poverty research, in “Comparative research in Arab, Iran and Turkʹs myths”, took the first step in comparison of Iranian, Arabic and Turkishʹs myths. It is wonderful that, even after a decade, researches did not refer to this. Mojib Al-Mesri, in this comparative research, has studied every Iranian, Arabic and Turkishʹs myths in three separate parts. However, this book does not operate according to the twentieth century mythical critic approach, but in Iranʹs myths study, it exhibits modern conclusions and achievements in comparative mythology and in this way, compares unfamiliar Arabic and Turkishʹs myths with similar Iranian samples that have not been studied in any research so far. This paper has tried firstly to clarify the myth relation and functioning of mythology in comparative literature and then introduce Hossein Mojib Al-Mesriʹs achievements. Then in a more limited scope, it reviews his theories that he received from Iranʹs myths. In the end, it shows the existing common points between Persian myths with Arabic and Turkish samples in two sections of religious and historical myths. The purpose of this essay is revealing the potential capabilities of Islamic nationsʹ myths. It also recommend the necessary changes, which must occur in one-sided and unilateral views of Iranian or Non Iranian mythologists.