واكنش اجزا عملكرد گلرنگ به تلقيح با قارچ ميكوريزا، باكتري ازتوباكتر و مصرف حاصلخيز كننده‌هاي شيميايي

Reaction of safflower yield components to inoculation with Mycorrhiza, Azotobacter and chemical fertilizers

اين آزمايش در بهار سال 1386 در مزرعه آموزشي ـ تحقيقاتي دانشگاه آزاد واحد فراهان به منظور بررسي اثرات تلقيح دوگانه بذر با ازتوباكتر و ميكوريزا و مقادير مختلف نيتروژن و فسفر بر عملكرد دانه گلرنگ بهاره رقم پديده (IL-111)، اجرا گرديد. آزمايش به صورت فاكتوريل در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار اجرا شد. تيمارهاي مورد آزمايش شامل ازتوباكتر (Azotobacter chroococum) و ميكوريزا (Glomus intraradices) هر كدام در دو سطح شامل بدون تلقيح و تلقيح با باكتري ازتوباكتر و ميكوريزا، در مجموع چهار تيمار و مصرف مخلوط كود‌هاي نيتروژن و فسفر در چهار سطح شامل عدم مصرف كود شيمياييF0=، مصرف 50 كيلوگرم نيتروژن + 25 كيلوگرم فسفرF1=، مصرف 100 كيلوگرم نيتروژن + 50 كيلوگرم فسفرF2=، مصرف 150 كيلوگرم نيتروژن + 75 كيلوگرم فسفرF3= بودند. نتايج آزمايش نشان داد كه تلقيح بذر‌هاي گلرنگ با ازتوباكتر باعث افزايش معني‌دار عملكرد دانه شد كه نشان مي‌دهد باكتري آزادزي ازتوباكتر با افزايش فعاليت خود توانسته است مقادير بيشتري از نيتروژن را براي تغذيه بوته‌ها در محيط ريشه فراهم نمايد، ولي كاربرد قارچ ميكوريزا نتوانست تفاوت معني‌داري را در عملكرد دانه بوجود آورد. تاثير سطوح مختلف مخلوط كود نيتروژن و فسفر نيز بر عملكرد دانه معني‌دار بود. اثر متقابل دوگانه بين ميكوريزا × مصرف سطوح نيتروژن و فسفر معني‌دار بود. عليرغم اينكه اثر متقابل سه گانه تلقيح با ازتوباكتر × تلقيح با ميكوريزا × سطوح كودي بر عملكرد دانه معني‌دار نبود، ولي از بين تيمار‌هاي اعمال شده، بيشترين مقدار عملكرد دانه مربوط به تيمار A0M1F3 (بدون تلقيح ازتوباكتر+ تلقيح با ميكوريزا + مصرف 100 كيلوگرم در هكتار نيتروژن + 50 كيلوگرم در هكتار فسفر) با ميانگين 1239 كيلوگرم در هكتار و كمترين عملكرد دانه در تيمار A0M1F0 (بدون تلقيح با ازتوباكتر+ تلقيح با ميكوريزا و عدم مصرف نيتروژن و فسفر) با ميانگين 918 كيلوگرم در هكتار بود. طبق محاسبات انجام شده در اين بررسي مي‌توان گفت كه تلقيح گلرنگ بهاره، با باكتري ازتوباكتر و قارچ ميكوريزا در مجموع باعث افزايش حدود 15/5 درصدي عملكرد دانه شده است. واژگان كليدي: ازتوباكتر، فسفر، گلرنگ، ميكوريزا، نيتروژن

In order to evaluate the effects of dual inoculation of Azotobacter and Mycorrhiza with Nitrogen and Phosphorus levels on yield and yield components of spring safflower, this study was carried out in field of Islamic Azad University Farahan Branch in Markazi province in 2006. A factorial in a randomized complete block design with three replications was used inoculation of Azotobacter (with inoculation and without inoculation) and Mycorrhiza (with inoculation and without inoculation) with Nitrogen and Phosphorus levels [F3=N150+P75 (Kg.ha-1), F2=N100+P50 (Kg.ha-1), F1=N50+P25 (Kg.ha-1), F0=N0+P0 (Kg.ha-1)] on spring sunflower (cultivar IL-111). Each plot consisted of 4 rows, 5m, long with 50cm between rows and 5 cm between plants on the rows. In this study traits were measured such as: number of branches per plant, number of boll per plant, number of grain per boll, 1000 grain weight, weight hectoliter and grain yield. Results indicated that treatment (A0M1F3) with grain yield average (1539Kg.ha-1) and treatment (A0M1F0) with grain yield average (918Kg.ha-1) were significantly superior to the other treatments. Inoculate seed with Azotobacter and Mycorrhiza increased grain yield about 5.15 percentage. Key words: Azotobacter, Mycorrhiza, Nitrogen, Phosphorus, Spring safflower