مطالعه تجمع، انتقال مجدد و شاخص برداشت ماده خشك و نيتروژن در ارقام مختلف گندم نان و دوروم

Study of dry matter and nitrogen accumulation, remobilizationand harvest index in bread and durum wheat cultivars

به‌منظور مطالعه تجمع، انتقال مجدد و شاخص برداشت ماده خشك و نيتروژن در گياه گندم آزمايشي در سال زراعي 88-1387 در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي گرگان و در شرايط مطلوب رشد با استفاده از 5 رقم گندم نان (دريا، كوهدشت، شيرودي، تجن و زاگرس) و 2 رقم گندم دوروم (آريا و دنا) در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با 4 تكرار اجرا شد. براساس نتايج مقدار انتقال مجدد ماده خشك 8/23 درصد محاسبه شد كه تحت‌تاثير رقم قرار داشت. هم‌چنين، نتايج نشان داد كه 57 درصد از مقدار نيتروژن مورد نياز براي رشد دانه از طريق انتقال مجدد نيتروژن از اندام‌هاي رويشي قبل از مرحله گرده‌افشاني و 11 درصد آن از طريق جذب مستقيم نيتروژن از خاك و يا انتقال مجدد نيتروژن پس از مرحله گرده‌افشاني تامين شد. بنابراين، در گندم بيش‌ترين مقدار نيتروژن مورد استفاده در مرحله پرشدن دانه از طريق انتقال مجدد نيتروژن ذخيره‌شده در اندام‌هاي رويشي تامين مي‌شود و در بين اندام‌هاي مختلف، برگ‌ها با انتقال مجدد نيتروژن 2/72 درصد مهم‌ترين منابع تامين‌كننده نيتروژن دانه مي‌باشند. با توجه به نتايج اين مطالعه غلظت نيتروژن برگ‌ها و ساقه‌ها با گذشت زمان از مرحله گرده‌افشاني تا رسيدگي فيزيولوژيك به‌ترتيب 57 و 54 درصد كاهش يافت. متوسط شاخص برداشت نيتروژن 2/72 درصد بود كه تحت‌تاثير رقم قرار نگرفت. علاوه‌بر اين، حداقل غلظت نيتروژن براي برگ‌هاي زرد، ساقه‌هاي پير و دانه به‌ترتيب 04/1، 43/0 و 13/2 درصد محاسبه شد. شاخص برداشت ماده خشك تحت‌تاثير رقم قرار نگرفت و مقدار متوسط آن 1/44 درصد بود. همچنين، مقدار نيتروژن جذب‌شده در اندام‌هاي رويشي به‌خصوص در برگ‌ها با عملكرد دانه و نيتروژن دانه همبستگي مثبت و معني‌داري داشت.

The aim of this experiment was the study of dry matter and nitrogen (N) accumulation, remobilization and harvest index in different wheat cultivars. Five bread wheat cultivars (Darya, Kuhdasht, Shiroudi, Tajan and Zagros) and two durum wheat cultivars (Arya and Dena) were studied under optimum growth conditions during 2008-2009 at research field of Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran. Experimental design was a randomized complete block design with four replications. Results indicated that average total dry matter remobilization was 23.8%,which was affected by cultivar. Furthermore, results indicated that 57% of N remobilization from vegetative organs before anthesis and 11% from N uptake and/or N remobilization after anthesis contributed for grain growth. Therefore, majority of grain N supplied by remobilization of N from vegetative organs during seed filling period. Among organs, the leaves had the highest N remobilization (nearly 72%). Results indicated that leaves and stems N concentration decreased 57 and 54%, respectively, at the time of physiological maturity as compared with anthesis. N harvest index was 72.2% which it was not affected by cultivar. Meanwhile, N concentration in senesced leaves and stems along with grains were 1.04, 0.43 and 2.13%, respectively. The amount of harvest index was 44.1%, and it was not affected by the cultivar. There was a positive and significant correlation between the amount of N uptake by vegetative tissues, especially in leaves, with grain N and grain yield. The parameters obtained in this study can be used in wheat N modeling.