مروري بر گونهپونه ساي برگه دار (NepetabracteataBenth.)و بررسي اتنوبوتانيآن در چند شهرستان در استان خراسان رضوي

A review on botany and ethnobotany of NepetabracteataBenth. grown in KhorasanRazavi province

مقدمه و هدف: گونه پونه ساي برگه دار Benth.Nepetabracteata، گياهي دارويي و متعلق به تيره نعناعيان است كه استان خراسان يكي از خاستگاه هاي رويشي آن مي باشد. در حال حاضر نيز به دليل اثرات منحصر به فرد آن به طور گسترده در طب سنتي مورد بهره برداري قرار مي گيرد. هدف از اين مطالعه بررسي جايگاه و موارد مصرف اين گياه در طب سنتي و بومي استان خراسان است. روش تحقيق:در اين راستا تحقيقي در سال 1391، از طريق تكميل پرسش نامه و مصاحبه حضوري با عطاري ها و هم چنين افراد ساكن در روستاهايي كه در مجاورت رويشگاه هاي طبيعي اين گياه زندگي مي كنند، به انجام رسيد. نتايج و بحث:نتايج تحقيق حاضر نشان داد كه عمدتاًاندام هوايي به ويژه گل هاي گياه، توسط افراد محلي به جهت درمان بيماري هاي تنگي نفس، سرماخوردگي، سردرد و نيز درمان استرس به عنوان آرام بخش، مورد استفاده قرار مي گيرد. در عطاري ها نيز عمدتاً به جهت گياه درماني بيماري هاي تنفسي و ريوي همانند آسم، اسپاسم ريه، تنگي نفس، حساسيت فصلي، درمان سرفه هاي ناشي از سرماخوردگي، گرفتگي يا فشردگي قفسه سينه، خس خس سينه، خلط آور، التهاب مزمن مجاري تنفسي و عفونت لوزه ها و حتي در درمان سرطان ريه مورد مصرف قرار مي گيرد. علاوه بر آن، جهت درمان بيماري هاي ديگري از قبيل بيماري هاي اعصاب و استرس و بيماري هاي گوارشي مثل درد دل، قولنج، عفونت هاي روده و معده هم چنين جهت رفع ضعف بدن و تقويت سيستم ايمني بدن و در مواردي جهت جلوگيري از ريزش مو و در رفع نامنظمي عادت ماهيانه مورد بهره برداري قرار مي گيرد. متداول ترين روش هاي تهيه و آماده سازي آن شامل دم كردن، جوشاندن و عرق گيري است. توصيه كاربردي/ صنعتي: اين مقاله كه كاربرد هاي بومي و سنتي اين گياه را بررسي كرده است، مي تواند زمينه هاي پژوهشي ارزشمندي را در اختيار محققان قرار دهد تا با تكيه بر دانش بومي و فن آوري-هاي روزآمد، ابهامات در استفاده از اين گياه را برطرف كرده و زمينه اهلي سازي و بهره برداري گسترده از اين گياه را فراهم نمايد.

Background & Aim: Nepetabracteata Benth is a medicinal plant belongs to the Lamiaceae family which wildly grows in Khorasan province. This herb is used by the indigenous people as afolkloric medicine in Khorasan. This paper aimed to study the situation and application of this plant in traditional medicine of Khorasan province. Experimental: Current study was done by questionnaire and interview with apothecaries andvillagers living near the natural habitats of N.bracteatain spring to summer 2012. Results & Discussion: Results of this study indicated that the aerial parts, especially the flowers of N.bracteata are used by the indigenous people for treatmentof many diseases, including asthma, cold, headache, and stress. In addition, this herb has used as a sedative. The flowers of N.bracteataare used for treatment of respiratorydiseases, including asthma, lungspasms, seasonalallergies, and coughsdue tocold, chesttightnessorcongestion, wheezing, chronic inflammation of the respiratory tracts, tonsillar infection, even lung cancer, neurological disease, stress,digestivediseases including stomachache, colic, stomachandintestinal infections, and forremoving body weakness and strengthening theimmune system, preventing fromhair loss and relievingmenstrualirregularity. The most common preparation methods are brewing, boiling and distillation. Recommended applications/industries: This paper having investigated the native and traditional usages of N.bracteata which can provide valuable research fields for researchers to remove disambiguation about using this plant and provide its widespread domestication and utilization field based on native knowledge and modern technologies.