نگاهي نو به ديدگاه ترتوليان درباره ايمان و عقلانيت

Tertullian on Faith and Rationality: a New Look

ديدگاه ترتوليان درباره نسبت ايمان و عقل را از دو منظر مي‌توان بررسي كرد. غالباً با استناد به جملاتي كه او در مخالفت با فلسفه اظهار داشته است، وي را ايمان‌گراي افراطي و نيز پيشگام متفكراني مي‌دانند كه مخالفت با فلسفه شاه بيت حرف‌هاي آنها را تشكيل مي‌دهد، چه آنكه او فلسفه را منشا و خاستگاه بدعت مي‌داند و تعاليم فيلسوفان را با تعاليم شياطين و فرشتگان هبوط‌كرده يكسان مي‌شمرد. ترتوليان بر بسندگي ايمان ساده و بسيط مومنان و استغناي ايمان از فلسفه و عقل تاكيد بسيار كرده است و مومناني را كه در پي فلسفه هستند افراد متظاهر به ايمان يا غير مومن مي‌داند. از سوي ديگر، در ضمنِ آثار نسبتاً پرشمار او مي‌توان موارد بسياري را ذكر كرد كه او بسان ديگر دفاعيه‌پردازان مسيحي با استناد به تعاليم فيلسوفان در صدد تحكيم آموزه‌ها و باورهاي مسيحي برآمده است. او در اين راستا حتي از اپيكوري‌ها، كه به استناد بسياري از مفسران عهد جديد مخالفت‌هاي پولس با فلسفه اين نوع خاص از فلسفه را نشانه رفته بود، استفاده شايان توجهي كرده است. به نظرنگارنده، از ميان عبارات فراوان ترتوليان، دوعبارت دست‌مايه مخالفان فلسفه قرا گرفته است كه چنانچه در سياق متن فهميده شوند، نه تنها مخالفت با فلسفه از آنها به ذهن متبادر نخواهد شد، كه به نوعي عقل‌گرايي دعوت مي‌كنند و يا دست‌كم از شدت و حدت ايمان‌گرايي افراطي منسوب به او خواهند كاست.

Tertullianʹs point of view on the relationship of faith and Rationality can be examined from two perspectives. By citing to some of sentences that he has said in opposition to philosophy, he is known the pioneer of radical fideism. In those famous quotes, he takes philosophy to be the source and origin of heretic, and the philosopherʹs teachings as identical with teachings of devils and fallen angels. In those sentences, Tertullian emphasizes on efficacy of Believers faith and that faith is independent from reason. He holds that those believers who are interested in philosophy, in fact are not true believers or pretending to believe. On the other hand, we find many evidences in his works that he had tried to provide rational defense for Christian beliefs. In this regard, he has benefited even from Epicurean thinkers, who (according to many commentators of New Testament) are the target of St. Paul when he attacks philosophy. Having these in mind, we can find a way to understand Tertullianʹs sentences against philosophy in another manner; So that he himself is a rationalist, or at least is not the extreme defender of radical fideism, as usually is attributed to him.