ارزيابي هيدروشيميايي و عوامل موثر بر كيفيت شيميايي چشمه هاي مسجد سليمان

Assessment of Hydrochemistry and Factors Influencing the Chemical Quality of Masjed Soleiman Springs

هدف از اين تحقيق، ارزيابي كيفي آب چشمه ها در منطقه مسجد سليمان است كه مهم ترين منبع آب براي مصارف كشاورزي و شرب اين منطقه به شمار مي‌آيد. اين مطالعات شامل بررسي تغييرات مكاني كيفيت آب چشمه ها در بخش هاي مختلف و تعيين عوامل موثر بر آنهاست. در اين مطالعه براي ارزيابي كيفيت آب زيرزميني از روش‌هاي هيدروشيميايي مانند نسبت هاي يوني و نمودارهاي تركيبي استفاده شده است. با استفاده از استانداردهاي كنترل كيفيت آب مانند نمودار ويلكوكس و شولر، كيفيت اين چشمه ها براي مصارف كشاورزي تعيين شد و در مجموع در رده آب هاي مناسب قرار گرفتند. در بيشتر نمونه ها نوع آب سولفاتي (كلسيم، سديم و منيزيم) و در تعداد كمي از آنها از نوع كلريد سديم و بي كربناتي (كلسيمي و سديمي) است. با توجه به ضرايب همبستگي ميان پارامترهاي مختلف شيميايي و بررسي هاي زمين‌شناختي، مهم ترين عامل موثر در تغيير كيفيت آب چشمه ها، ويژگي هاي سنگ شناختي سازندهاي در برگيرنده آبخوان است كه سبب كاهش شديد كيفيت آب مي شوند. در اين تحقيق، از نسبت هاي يوني مانند HCO3/(Sum Anions)، Na/(Na+Cl)، Ca/(Ca+SO4)، Mg/(Ca+Mg)، (Na+K-Cl)/(Na+K-Cl+Ca) و Cl/(Sum Anions) و نمودارهاي تركيبي براي تعيين عوامل موثر بر كيفيت آب زيرزميني استفاده شده است. براساس نتايج به دست آمده، فرايندهايي مانند انحلال ژيپس، هاليت، سولفات هاي سديم دار، هوازدگي پلاژيوكلازهاي غني از سديم و تبادل يوني، كيفيت شيميايي آب چشمه ها را در منطقه مسجد سليمان تحت تاثير قرار مي دهند. نتايج حاصل از محاسبه شاخص اشباع، نشان مي دهد كه اين آب ها نسبت به كاني هاي ژيپس، انيدريت و هاليت زير اشباع و نسبت به كاني كلسيت اشباع هستند.

The aim of this investigation is to evaluate the quality of springs in the Masjed Soleiman area, that are main sources of drinking and agricultural water in this area. Spatial variation of water quality of springs is visible in different sectors and many factors are affecting the quality. In this study, in order to evaluate the groundwater chemical quality, hydrogeochemical methods were used i.e. ionic ratios and composition diagrams. Water quality was determined for irrigation by using Wilcox and Schoeller diagrams and the water samples are generally located in suitable water class. The water type in most samples is (Mg, Na, Ca)-SO4 and some of them are Na-Cl and (Na, Ca)-HCO3 type. According to the results of correlation coefficients between different chemical parameters and geological analysis, the lithology of formations comprising the aquifer is the main factor affecting the water quality, which causes the extreme decrease of water quality. In this study, ionic ratios of (Na+K-Cl)/(Na+K-Cl+Ca), Na/(Na+Cl), Mg/(Ca+Mg), Ca/(Ca+SO4), Cl/ (sum of anions) and HCO3/(sum of anions) and composition diagrams were used for characterizing groundwater influencing factors. Based on the results, processes such as dissolution of gypsum and halite, sodium sulfates, Na-rich plagioclase weathering and ion exchange affect the spring quality in Masjed Soleiman area. The results of calculation of saturation index show that the saturation index for calcite mineral is positive and for gypsum, anhydrite and halite minerals is negative.