زمين شيمي و سنگ‌‌شناسي بازالت هاي شمال شرق نيشابور، شمال شرق ايران

Geochemistry and Petrology of Basalts in the Northeast of Neyshabour, NE Iran

سنگ هاي بازالتي مورد نظر با مختصات جغرافيايي ʹ08 o 59 تا ʹ16o 59 طول شرقي و ʹ07 o 36 تا ʹ11 o 36 عرض شمالي در شمال شرق درود- نيشابور قرار گرفته است. سن اين سنگ ها سيلورين است و تركيب سنگ‌شناسي متنوعي شامل بازالت معمولي، بازالت اليوين‌دار، تراكي بازالت، آندزيت بازالتي، تراكي آندزيت بازالتي و دولريت دارند كه براساس نمودارهاي نام‌گذاري، سنگ هاي منطقه مورد مطالعه بازالت قليايي است. در نقشه زمين‌شناسي طرقبه اين سنگ ها به صورت گدازه‌هاي بالشي گزارش شده‌اند، اما به دليل تكتونيزه بودن منطقه و خردشدگي سنگ ها، ساختار بالشي در منطقه مورد مطالعه ديده نشد. نمودارهاي مختلف سرشت ماگماي مولد را قليايي سديمي نشان دادند و نمودارهاي عنكبوتي عناصر ناسازگار نشان‌دهنده بي‌هنجاري‌هاي متفاوت و متغير عناصر ناسازگار مانند (LILE ) Ba, Rb, K, Th هستند كه بيانگر تاثير شديد فرايند دگرساني در اين سنگ‌ها بوده و عناصر (HFSE) Nb, Ti, Ta غني شده‌اند كه نشان‌دهنده منبع گوشته غني ‌شده (سست‌كره) براي اين سنگ ها است، همچنين بي‌هنجاري‌هاي مثبت سرب در نمودارهاي عنكبوتي مشاركت مواد پوسته‌اي در سنگ‌زايي سنگ هاي منطقه را نشان مي‌دهد. محيط زمين‌ساختي اين سنگ ها نشانگر اين امر است كه بازالت هاي مورد مطالعه از نوع درون‌صفحه‌اي است، و با توجه به وجود فسيل مرجان در رخساره‌هاي كربناتي- ماسه‌سنگ منطقه متعلق به سن دونين مي‌توان چنين استنباط كرد كه سنگ‌هاي آتشفشاني منطقه در محيط كم‌عمق زير آب، طي فاز كالدونين فوران كرده‌اند.

The basaltic rocks are located in the northeast of darrod city-Neyshabour, northeast Iran between longitudes of 59 °8ʹ to 59 °16ʹ E and latitudes of 36 °7ʹ to 36 °11ʹ N. The age of these rocks is Silurian and they have various petrographic composition including normal basalt, olivine-basalt, trachybasalt, basaltic andesite, basaltic trachyandesite, and dolerite. On the basis of the trace elements geochemistry, the rocks are alkali basalts. The geological map of Torghabeh reports these rocks as pillow lavas, however, the study area is tectonized and these rocks are fragmented, hence pillow structures were not found in this area. The different diagrams show that the rocks were produced from an alkaline magma. Spider diagrams of incompatible elements such as LILE (Ba, Rb, K, Th) show an intense impression of alteration process, and enrichment of HFSE (Nb, Ti, Ta) shows enriched mantle source (asthenosphere) for these rocks. Also Pb positive anomaly in spider diagrams shows crustal contamination in petrogenesis of these rocks. Tectonic setting for the basaltic rocks is a within-plate setting. Since coral fossils in the carbonate-sandstone facies of the area belong to Devonian, it can be concluded that volcanic rocks erupted at a shallow water environment during Caledonian phase.