بررسي نقش گونه‌هاي پرستار (حامي) بر حفظ گونه‌هاي خوشخوراك مرتعي در عرصه ها تحت سه مديريت چرايي ( چراي شديد ، مناسب و قرق ) در مراتع ييلاقي سر علي آباد گرگان

Study on the role of nurse species to protect the palatable species in sites with different grazing intensity (overgrazing, open grazing and exclosure sites) - Case study: Sar-Aliabad rangeland, Gorga

روابط متقابل بين دو گياه، استقرار و بقاي آنها را تحت تاثير قرار مي‌دهد، بنابراين آگاهي از چگونگي وقوع اين روابط مي‌تواند براي حفظ و نگهداري گونه‌هاي مرتعي و نيز اصلاح و مديريت مراتع كشور قابل استفاده باشد. از آنجايي كه تسهيل به‌عنوان يك عامل تاثيرگذار بر جوامع گياهي محسوب مي‌شود، مي‌توان از اين پديده براي احياي اراضي تخريب شده استفاده كرد. از اين رو نقش گونه‌هاي پرستار (حامي) بر حفظ گونه‌هاي خوشخوراك مرتعي در عرصه‌هاي چرايي (شديد، رايج و قرق) در مراتع ييلاقي سرعلي‌آباد گرگان مورد بررسي قرار گرفت. براي انجام اين تحقيق ابتدا با عمليات ميداني پلات‌هاي يك مترمربعي به صورت سيستماتيك در 4 جهت اصلي در نواحي نزديك استقرار دام‌ها جهت دانگ شماري به‌منظور تعيين نواحي با زون‌هاي چرايي، مستقر گرديدند. سپس در هر سه منظقه موردنظر 40 پلات يك مترمربعي به‌صورت سيستماتيك تصادفي مستقر گرديد و تعداد پايه گونه‌ها در هر يك از پلاتها ثبت شد. در هر يك از عرصه‌هاي چرايي گونه‌هاي پرستار و ذينفع تعيين شدند و شدت وابستگي گونه‌ها به يكديگر محاسبه شد. نتايج به‌دست آمده نشان مي‌دهد گونه Festuca ovina در هر سه منطقه چرايي مورد مطالعه همبستگي مثبت و معني‌داري با گونه گون داشته است و اين ميزان در منطقه چراي شديد بيش از دو منطقه چراي متوسط و قرق بوده است. بنابراين با توجه به اينكه اكثر مراتع كشور در حد متوسط تا فقير به سر مي‌برند، تعيين گونه‌هاي حامي و حمايت شونده مي‌تواند در تدوين برنامه‌هاي احيايي به مديريت اكولوژيك مراتع كمك نمايد. واژگان كليدي: بوته پرستار، تسهيل، زير اشكوب، مرتع و سرعلي‌آباد استان گلستان، همبستگي مثبت

Interactions between two plants affect their survival and establishment, therefore, the knowledge of these interactions can be useful for maintenance of the species, and rangelands management improvement. Since nurse species can be important factor to the rangeland plants population, they can be used in exploited areas. Thus, the role of nurse species was studied on palatable species of Sar-Aliabad (Gorgan province) rangeland, under three grazing conditions (overgrazing, open grazing and exclosure sites). In the first stage, in order to determine different grazing area around the grazing zone, 1×1 m2 plots were systematically used in the four main directions. Then in each site, 40 plots have been systematic-randomly established and basal number of species per plots was recorded. The nurse species and related species were determined in each grazing areas and relationship between species have been measured in each site. Results indicated that Festuca ovina in all three grazing areas had positive and significant correlation with Astragalus verus. The correlation in overgrazing area was higher than exclosure and open-grazed areas. Therefore regarding that all rangelands in Iran have poor to medium condition, determination of nurse species and depended species can be useful for rangeland improvement programs and ecological management. Keywords: Facilitation, Nurse plant, Positive correlation, Range management, Sar-Ali Abad of Golestan Province, Understory