ارزيابي تحمل به يخزدگي سه اكوتيپ زنيان Trachyspermum ammi (Linn). Sprague در شرايط كنترل شده

Evaluation of Freezing Tolerance of Three Ajowan (Trachyspermum ammi (Linn). Sprague) Ecotypes in Controlled Conditions

زنيان از جمله گياهان دارويي بومي در خراسان است كه در خصوص تحمل به سرماي آن اطلاعات چنداني در دسترس نيست. لذا اين آزمايش به منظور بررسي تحمل به يخزدگي اين گياه در دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد به صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار اجرا شد و سه اكوتيپ زنيان (نيشابور، بيرجند و تربت حيدريه) در معرض هشت دماي يخزدگي (صفر (شاهد)، 5/1-، 3-، 5/4-، 6-، 5/7-، 9-، 5/10- درجه سانتيگراد) قرار گرفتند. گياهان تا مرحله 5-4 برگي در محيط طبيعي رشد يافته و سپس دماهاي يخزدگي با استفاده از فريزر ترموگراديان بر روي آنها اعمال شد. ميزان پايداري غشا سيتوپلاسمي با استفاده از نشت الكتروليتها مورد ارزيابي قرار گرفت و سپس درجه حرارت كشنده براي 50 درصد نمونهها براساس نشت الكتروليتها (LT50el) تعيين شد. سه هفته بعد از زمان اعمال دماهاي يخزدگي و رشد مجدد گياهان در گلخانه نيز درصد بقا ، تعداد برگ، وزن خشك، دماي كشنده 50 درصد گياهان بر اساس درصد بقا (LT50su) و دماي كاهنده 50 درصد وزن خشك گياهان (RDMT50) تعيين شد. واكنش اكوتيپهاي زنيان از نظر نشت الكتروليتها بعد از قرار گرفتن در معرض دماهاي يخزدگي متفاوت بود و اكوتيپ بيرجند كمترين درصد نشت الكتروليتها را داشت، ضمن اينكه شيب منحني درصد نشت الكتروليتها در اكوتيپ مذكور ملايمتر از دو اكوتيپ ديگر بود. با وجود اين از نظر LT50el تفاوت معنيداري بين اكوتيپهاي زنيان مشاهده نشد. كاهش دما به 5/7- درجه سانتيگراد، درصد بقا دو اكوتيپ نيشابور و تربت حيدريه را به كمتر از 20 درصد كاهش داد، درحاليكه درصد بقا اكوتيپ بيرجند در اين دما حدود 60 درصد بود. به نظر ميرسد كه اكوتيپ بيرجند با كمترين درصد نشت الكتروليتها، بالاترين درصد بقا و وزن خشك بوته و نيز كمترين LT50su (8/7- درجه سانتيگراد) تحمل به تنش يخزدگي بهتري از دو اكوتيپ ديگر دارد.

Ajowan is one of the endemic plants in Khorasan province, and there is a little information on its tolerance to cold stress. In order to study freezing tolerance of ajowan, an experiment was conducted in faculty of agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, based on factorial-completely randomized design with three replications and three ecotypes of ajowan (Neishabour, Birjand and Torbat-e-Heidarieh) were imposed on eight freezing temperatures (0 (control), -1.5, -3, -4.5, -6,-7.5, -9 and -10.5 °C). Plants were grown in natural environment till 4-5 leaf stage, then for freezing treatments transferred to thermo-gradient freezer. The cell membrane stability was evaluated by electrolyte leakage index (EL) and temperature for killing 50% of samples according to the electrolyte leakage (LT50el) was determined. Furthermore, survival percentage, leaf number and dry weight, temperature for killing 50% of samples according to survival (LT50su) and reduced dry matter temperature 50 (RDMT50) were determined after three weeks recovery in the glasshouse. Response of ajowan ecotypes for electrolyte leakage was different and birjand ecotype had the lowest %EL, whereas the slope of %EL in mentioned ecotype was lower than two other ecotypes. However there were no significant differences among ajowan ecotypes on LT50su. Decreasing temperature to -7.5 °C reduced survival percentage of Neishabour and Torbat-e-Heidarieh ecotypes to lower than 20 percent, whiles in this temperature Birjand’s survival percentage was about 60 percent. It seems that Birjand ecotype with the lowest electrolyte leakage, the highest survival and dry matter and the lowest LT50su was more tolerant than two other ecotypes.