اثر كشت تاخيري بر عملكرد دانه و برخي صفات زراعي ژنوتيپ‌هاي گندم

Effect of Delayed Sowing on Grain Yield and Some Agronomic Traits of Wheat Genotypes

به منظور ارزيابي ژنوتيپ‌هاي مختلف گندم دوروم و نان نسبت به كشت تاخيري اين تحقيق در ايستگاه خرم‌آباد طي دو سال زراعي 89-1387 انجام شد. دو تاريخ كاشت شامل تاريخ كا شت مطلوب (20 آبان) و تاريخ كا شت تاخيري (20 آذر) به عنوان فاكتور اصلي و 16 ژنوتيپ پيشرفته گندم نان و دوروم به عنوان فاكتور فرعي با استفاده از آزمايش كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار مورد ارزيابي قرار گرفتند. تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه اثر سال، اثر متقابل سال × تاريخ كاشت و سال × ژنوتيپ براي برخي صفات و اثر تاريخ كاشت و ژنوتيپ براي اكثر صفات معني‌دار بود. تاريخ كاشت تاخيري سبب كاهش تعداد دانه در متر مربع‌، تعداد سنبله در متر مربع، ارتفاع بوته، روز از كاشت تا ظهور سنبله‌‌، رسيدگي فيزيولوژي و عملكرد دانه ژنوتيپ‌ها گرديد. تاخير در كاشت عملكرد دانه را حدود 29 كيلوگرم در هكتار به ازاي هر روز كاهش داد. رقم گندم دوروم دنا و لاين‌هاي اميد‌بخش گندم نان S-83-3 ، S-83-4 و S-84-14 به ترتيب با ميانگين عملكرد دانه 6148، 6412، 6679 و 6036 كيلو‌گرم در هكتار براي كاشت در تاريخ كاشت مطلوب و تاخيري مناسب بودند. همبستگي مثبت و معني‌داري بين عملكرد دانه و برخي صفات مشاهده گرديد، ولي حداكثر همبستگي بين عملكرد دانه با تعداد دانه در مترمربع (r = 0.70**) بود. اگر چه بين ميانگين عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم و گندم نان تفاوت معني‌داري نبود، ولي درصد تغييرات عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم دوروم در كاشت تاخيري كمتر بود.

To assess the response of differen wheat genotypes to delayed sowing field experiments were conducted in Khorramabad research station during 2008-2010 growing seasons. Two sowing dates (Nov.10 and Dec.11) as main plots and 16 wheat genotypes as sub-plots were arranged as split plot in randomized complete block design with three replications. Results showed that effect of year, year × sowing date and year × genotype was significant on some characteristics, but the effect of sowing date and genotype was significant for most of traits. Delayed sowing caused reduction of grain m-2, spike m-2, plant height, days to heading and days to maturity and grain yield. Deleyed sowing reduced grain yield about 29 kg ha-1d-1. Durum wheat cv. Dena and bread wheat lines S-83-3, S-83-4 and S-84-14 with average grain yeild of 6148, 6412, 6679 and 6036 kg ha-1, respectively, were suitable for delayed and optimum sowing dates. There was significant positive correlation between grain yield and some of the traits. The highest correlation coefficeint was observed between grain yield and grain m-2 (r = 0.70**). Although there was no significant difference between the average grain yield of durum and bread wheat, genotypes however, changes (%) in grain yield of durum wheat was less than bread wheat in delayed sowing date.