تاثير كاربرد نيتروژن بر كارايي جذب و ذخيره سازي آن در ارقام گندم نان

Effect of nitrogen consumption on itʹʹs uptake and storage efficiency in bread wheat cultivars

چكيده امروزه به دلايل اكولوژيكي و اقتصادي گرايش به سمت سيستم هاي كشاورزي پايدار و كم نهاده رو به افزايش است. نيتروژن يكي از نهاده هاي اصلي در اين سيستم بوده كه در آلودگي خاك و آبهاي زير زميني نقش مهمي دارد. بنابراين به منظور ارزيابي تنوع جذب و مصرف و در نتيجه كاهش مصرف نيتروژن، اين آزمايش در سال زراعي 87-1386 بصورت طرح كرت هاي يكبار خرد شده در قالب بلوكهاي كامل تصادفي در سه تكرار اجرا گرديد كه در آن كود نيتروژنه در دو سطح بدون مصرف و مصرف 200 كيلوگرم كود اوره در هكتار به عنوان عامل اصلي و 20 ژنوتيپ گندم نان (Triticum aestivum L.) به عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشانگر تنوع بالايي براي كاهش مصرف نيتروژن در بيشتر صفات بود. تجزيه واريانس اختلاف آماري بسيار معني داري براي ارقام در صفات نشان داد. اثر متقابل ژنوتيپ × نيتروژن نشانگر اختلاف آماري معني دار در سطح احتمال 1% براي وزن هزاردانه، غلظت نيتروژن دانه، غلظت نيتروژن كاه و كلش، عملكرد نيتروژن دانه، كارايي جذب و كارايي مصرف نيتروژن و براي تعداد دانه در سنبله در سطح احتمال 5% و عدم معني داري براي صفات عملكرد دانه، تعداد سنبله در متر مربع، شاخص برداشت و شاخص برداشت نيتروژن بود. مقايسه ميانگين صفت عملكرد دانه نشان داد كه ارقام كوهدشت، چمران و قوبوستان در هر دو سطح نيتروژن برتر از سايرين بودند. اما ارقام زاگرس، طالع-38 و گونش لي در N0 عملكرد بالا و N+ عملكرد پايين نشان دادند. كارايي جذب نيتروژن و كارايي استفاده از نيتروژن تنوع بالايي براي همه سطوح نيتروژن، ژنوتيپ و اثر متقابل نشان داد. مقايسه ميانگين كارايي جذب ارقام قوبوستان، طالع-38، زاگرس و كوهدشت در هر دو سطح نيتروژن برتر از ساير ارقام و اكينچي، آرتا، اترك و چمران در N0 كارايي بالايي نشان دادند. مقايسه ميانگين كارايي مصرف نيتروژن ارقام گونش لي، طالع-38 و دريا نشان داد هر سه اين ارقام در هر دو سطح نيتروژن كارايي بالايي داشتند. رقم نورلو-99 بيشترين حساسيت را نسبت به كاهش مصرف نيتروژن دارا بود. بررسي مقايسه ميانگين عملكرد دانه، كارايي زراعي جذب و مصرف نيتروژن، در اين آزمايش مشخص نمود كه ارقام قوبوستان،كوهدشت و چمران براي اهداف اصلاحي برتر از سايرين مي باشند.

Abstract Now a days, there is a great tendency of the sustainable and low-input agricultural system based on economic and ecological reasons. Nitrogen (N) is of the main input on wheat in high-input in this systems that pollutes soil and Underground water. Therefore, availability of varieties to high N uptake efficiency and N utilization efficiency is very important. This research was conducted with 20 wheat cultivars in a clay-loam soil with 2 N level (0 and 200 kg ha-1) in a RCB design with three replications in 2007-08 plant season. The results showed, high reaction and diversity to N reducing in genotypes in most characters. There were significant differences in genotypes. Evaluation of G×N interactions showed significant differences for thousand kernel weight, grain N concentration, stable N concentration, N uptake efficiency and N use efficiency at p=1% and number of seed per spike at p < 5%. The result of comparison of means trials wrer showed that Koohdasht, Chamran and Gobustan cultivars at both N levels had high grain yield, but Zagros, Talee-38 and Gunashli had high grain yield at N0 and low at N+ . Also, the experiment showed high diversity for N uptake efficiency and NUE for all N levels, G and G??N interaction. Mean comparision showed cultivars Gobustan, Talee-38, Zagross and Koohdasht the highest N uptake efficiency ones. For NUE cultivars Gunashli, Talee-38 and Darya were the best at two N levels. The cultivar of Nurlu-99 showed the highest sustainable to N reduction. In this study based on grain yield, N uptake efficiency and NUE, Gobustan, Koohdasht and Chamran purpose for breeding as the best cultivars.