ارزيابي عملكرد و اجزاي عملكرد ده ژنوتيپ سورگوم دانه اي در استان البرز

Comparing the yield and yield components of ten grain sorghum genotypes in Alborz province

چكيده به منظور بررسي عملكرد و اجزاي عملكرد در ژنوتيپ هاي مختلف سورگوم دانه اي (Sorghum bicolor L.) ، آزمايشي در سال 1387 در مزرعه موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر واقع در كرج ( استان البرز) به اجرا درآمد. در اين آزمايش 10 ژنوتيپ سورگوم دانه اي به نام هاي KGS5، KGS11، KGS12، KGS15، KGS23، KGS24، KGS25، KGS31، ICSV274 و UT378B در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار مورد مطالعه قرار گرفتند. صفات مورد بررسي عبارت بودند از: عملكرد دانه، بيوماس، شاخص برداشت، اجزاي اوليه عملكرد شامل: تعداد خوشه در متر مربع، تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه و اجزاي ثانويه عملكرد شامل: تعداد خوشه چه در خوشه، تعداد دانه در خوشه چه و وزن خوشه. نتايج نشان داد كه بالاترين عملكرد دانه (8/9895 كيلوگرم در هكتار) و بيشترين عملكرد بيولوژيك (51023 كيلوگرم در هكتار) به ترتيب متعلق به ژنوتيپ هاي‏ KGS5 و KGS23 بود و كم ترين آنها معادل (2/6348 كيلوگرم در هكتار) و (35659 كيلوگرم در هكتار) به ترتيب توسط ژنوتيپ هاي KGS31 و KGS11 توليد شد، به طوري كه بين ژنوتيپ هاي مختلف از نظر اين دو صفت تفاوت معني داري وجود داشت. شاخص برداشت نيز بين ژنوتيپ هاي مختلف تفاوت معني داري داشت، به طوري كه ژنوتيپ KGS5 بالاترين (54/24درصد) و ژنوتيپ KGS31 پايين ترين (9/16درصد) شاخص برداشت را به خود اختصاص دادند. تفاوت معني داري بين ژنوتيپ هاي مختلف از نظر اجزاي عملكرد مشاهده گرديد. بالاترين مقادير تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه به ترتيب در ژنوتيپ هاي UT378B و ICSV274 مشاهده شدند. كمترين مقدار اين دو صفت نيز به ترتيب به ژنوتيپ هاي KGS24 و KGS12 تعلق داشت. در آزمايش حاضر مشخص گرديد كه ژنوتيپ هاي برتر از نظر عملكرد دانه، لزوماً از نظر اجزاي عملكرد برتر نبودند و برتري شاخص برداشت در اين ژنوتيپ هاي به خوبي توانست تفاوت ها را توجيه نمايد. بر اين اساس تاثيرگذارترين صفت در راستاي دست يابي به عملكرد بالاي دانه در سورگوم، شاخص برداشت بالا مي باشد و با افزايش اين صفت همچنان امكان افزايش عملكرد در سورگوم دانه اي وجود دارد. در بين مواد آزمايشي مورد بررسي در اين تحقيق ژنوتيپ KGS5 با توجه به داشتن بالاترين ركورد عملكرد دانه و شاخص برداشت همچنين قرار گرفتن در گروه تيماري برتر از نظر تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه به عنوان ژنوتيپ برتر و ايده آل انتخاب شد.

Abstract In order to study the yield and yield components of grain sorghum (Sorghum bicolor L. Moench) an experiment was conducted in 2008 at the research field of Seed and Plant Improvement Research Institute at Karaj (Alborz Province). Ten sorghum genotypes (KGS5, KGS11, KGS12, KGS15, KGS23, KGS24, KGS25, KGS31, ICSV274 and UT378B) were studied in a randomized complete block design with four replications. Different traits including grain and biological yields, harvest index (HI), the number of panicles/m2, the number of grains/panicle, 1000 grain weight, the number of spikelets/panicle and the number of grains/spiklet were studied. The results indicated that the highest grain and biological yields (9895.8 and 51023 kg.ha-1) belonged to genotypes KGS5 and KGS23, respectively, while KGS31 and KGS11 genotypes had the lowest grain and biological yields (6348.2 and 35659 kg ha-1). Harvest index (HI) significantly differed between genotypes so that KGS5 and KGS31 genotypes had the highest and lowest HI (24.54% and 16.9%), respectively. With respect to the yield components, genotypes UT378B and ICSV274 had the highest number of grains/panicle and 1000 grain weight, Alternatively. The weakest genotypes with regard to these characteristics were KGS24 and KGS12. As observed, high grain yield of KGS5 genotype did not coincide with high yield components but its high HI could compensate for moderately low yield components. Overall, it could be concluded that the most important and effective trait in achieving high grain yield in sorghum is high HI, so that sorghum grain yield could be still further increased by increasing this trait. The KGS5 genotype was also selected as an ideotype for sorghum due to its superiority in case of grain yield, HI, the number of grains/panicle and 1000 grain weight.