تعارض ميان «روايات منع از تفسير به راي» و «لزوم تدبّر در قرآن» از نگاه فيض كاشاني و علامه طباطبايي

*Conflict Between “Prohibition of Interpretation by using oneʹʹs own ideas (bi al-raʹʹy)” Traditions and “the Necessity of Cogitation on Quran

درك مفاهيم و بيان مقاصد آيات قرآن همواره مورد توجه مفسّران و قرآن‌پژوهان بوده است. در اين زمينه قرآن نيز خود به تامّل و تدبّر در آيات دعوت نموده و اين‌گونه بر فهم‌پذير بودن كلام وحي پاي فشرده است. از سوي ديگر، برخي روايات، از تفسير به راي و از آنچه از آن به «ضرب آيات به يكديگر» نام برده شده، نهي نموده و گروهي بر اين اساس، بهره‌گيري معناي يك آيه از آيات ديگر را در دايره شمول نهي ياد شده قرار داده و آن را از مصاديق تفسير به راي شمرده‌اند. فيض كاشاني و علامه طباطبايي با تبييني درخور از روايات «منع از تفسير به راي» و «ضرب آيات به آيات» به خوبي از عهده بيان عدم تعارض بين اين‌گونه روايات از يك‌سو و «ادله تدبّر در قرآن» از سوي ديگر برآمده‌اند؛ اما آنچه پس از آن در نگرش هر يك رخ مي‌نمايد به‌گونه‌اي متفاوت از ديگري است. فيض كاشاني تدبّر در قرآن را زمينه‌اي براي درك حقايق آيات و باطن الفاظ و عبارات مي‌داند و به استناد دسته‌اي از روايات و اخبار براي اهل تدبّر در اين عرصه مجالي فراخ پيش‌روي قرار مي‌دهد؛ ولي علامه طباطبايي آن را زمينه‌اي براي تبيين مبناي خود در تفسير آيات به آيات قرار مي‌دهد، و با بهره‌گيري از دسته‌اي ديگر از روايات، زواياي ديگري از تدبّر در قرآن را پيش‌روي مي‌نهد و بر امكان فهم مستقل آيات قرآن با توجه به مبين بودن آيات تاكيد مي‌نمايد و نقش روايات در اين زمينه را رهنمون كردن به‌سوي بهره‌گيري از آيات براي فهم آيات با تدبّر در آنها مي‌داند. كليدواژه‌ها: فيض كاشاني، علامه طباطبايي، تفسير به راي، ضرب قرآن به قرآن، تدبّر در قرآن

- The comprehension of concepts and the expression of meaning of the Quranic verses, have always been an issue of consideration among the commentators and scholars. The Quran itself suggests that people should think and cogitate on the Quran and, by doing so, emphasizes on the comprehensibility of the revelation words. On the other hand, a number of hadiths have prohibited from al-Tafsir bi al-raʹy (interpretation by using oneʹs own ideas) and the so called zarb al-Ayat, some commentators forbid taking advantage of the meaning of some verses to interpret one definite verse and regard it as the practice of al-Tafsir bi al-raʹy. - Fayz kashani and Allameh Tabatabaii, having taken these two traditions into account, expressed in a remarkably clear way that there is no conflict between Al-Tafsir Bi al-ra’y and zarb al-Ayat. They referred to some strong evidences about reflection and meditation on the Quran. However, these two scholars themselves approach this issue in different ways. Fayz kashani believed that Cogitation on the Quran is necessary for understanding the true meaning of Quranic words and expressions. It was recited that Cogitation could offer an excellent opportunity to the commentators. Allameh Tabatabaii, on the contrary, held the view that Cogitation is advantageous to interpretation and explanation of verses by reference to some other verses. By applying this method, he opened new fields of Cogitation in Quran and insisted on the autonomy of comprehension of verses as a result of the Quranic explicitness. Tabatabaii believed that hadith may act as a leading point to using verse reference in the interpretation, explanation and commenting on Quran verses