اعتبارسنجي و نقد تضعيف رجالي محمّد بن سنان و تاثير آن بر فقيه اماميّه

Evaluation and Criticism of Weakening of Muhammad ibn Sanan and Its Effect on Imamieh Jurisprudence

محمد بن سنان زاهري (م. 220 ق) از راويان كثيرالرّوايه و تاثيرگذار بر فقه و حديث اماميّه، بر اساس دلايل و شواهدي كه غالباً از رجال كشّي نشات مي‌گيرند؛ مورد تضعيف رجاليون و بالتّبع، فقيهان شيعه واقع گرديده است. منقولاتي معتبر از موثّقين شيعه، مانند ايّوب بن نوح و فضل بن شاذان، اتّهام غلو و همچنين مذمّت وي توسّط امام جواد‌(ع)؛ از جمله شواهد و مستندات ضعف اين راوي محسوب شده اند. ما در اين نوشتار به اعتبارسنجي و ارزيابي اين گزاره‌ها پرداخته و با شيوه تتبّع تام در مجامع روايي و توجّه به قراين مختلف، در نهايت به اين نتيجه دست مي‌يابيم كه محمد بن سنان از «ثقات اصحاب اماميّه» بوده و دلايل تضعيف وي، هرچند از جهت سند معتبرند، در باز انديشي انتقاديِ متن، از حيث دلالت مخدوش بوده و در قدح مخلّ به وثاقت راوي هيچ‌گونه صراحتي ندارند؛ فلذا ديدگاه فقيهاني كه وي را موثّق مي‌دانند مورد تاييد است.

Muhammad ibn Sanan Zaheri (d. 220 AH), a narrator with the numerous narratives and influential in Imamieh jurisprudence and hadith, has been weakened by Rejalion (Narrators of Hadiths) and of course Shiite jurisprudents based on evidences mostly derived from "Rejal of Kashshi". Valid citations of authentic Shiite scholars, like Ayyub ibn Nuh and Fazl ibn Shazan, accusation of overstatement and also disapproval of him by Imam Javad (AS) are some of evidences and documentations which show us the weakness of this narrator. On this paper we have evaluated these propositions on the basis of integral research in narrative collections and paying attention to different evidences, and finally we have concluded that Muhammad ibn Sanan would be one of the trustworthy Imamieh followers and all the reasons presented to weaken him, although they are from valid documents, but in the critical rethinking in the context, they would be altered on implication and there is no precision on blaming detrimental to narratorʹs reliability. Therefore, the viewpoint of the jurisprudents who confirmed him is approved.