اندازه‌گيري كارايي فني پالايشگاه‌هاي گاز طبيعي در ايران با رويكرد تحليل پوششي داده‌هاي پويا

Evaluating the Technical Efficiency of Natural Gas Refineries in Iran Based on the Window Approach of Data Envelopment Analysis (DEA)

صنعت نفت و گاز كشور به عنوان يكي از بخش‌هاي كليدي در رشد و توسعه‌ي اقتصاد ايران داراي اهميت بسياري است. از اين جهت سنجش كارايي فعاليت‌ها در دو بخش بالادستي و پايين‌دستي به منظور مديريت كارآمدتر اين صنعت از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. در حال حاضر، بخش پايين‌دستي كه محور اصلي آن را بخش پالايشگاهي كشور تشكيل مي‌دهد، با توجه به اين كه قابليت ايجاد ارزش افزوده‌ي بالاتر و هم‌چنين تامين نهاده‌هاي اوليه‌ي ساير صنايع و فعاليت‌ها را در اقتصاد ايران داراست، نيازمند توجه ويژه‌ي مديران و سياست‌گذاران اقتصادي مي‌باشد. كارايي و بهره‌وري پالايشگاه‌هاي نفت و گاز يكي از عوامل مهم دخيل در تصميمات مديريتي و تغييرات در حجم فعاليت‌هاي پالايشگاهي كشور است و از اين رو در اين مطالعه براي اولين‌بار، پالايشگاه‌هاي گاز طبيعي در ايران از منظر ميزان كارايي فني و روند بهره‌وري مورد ارزيابي و سنجش قرار گرفته‌اند. در اين مطالعه كارايي فني شش پالايشگاه گاز طبيعي منتخب، در فاصله‌ي زماني سال‌هاي 1383 تا 1389، با استفاده از روش تحليل پوششي داده‌ها با رويكرد پنجره‌اي مورد سنجش قرار گرفته‌ است. نتايج حاصل از اين مطالعه نشان مي‌دهد كه كارايي فني پالايشگاه‌هاي گاز طبيعي در كشور به طور متوسط در حدود 91 درصد است. در اين ميان، پالايشگاه‌هاي فجر و بيدبلند در طي سال‌هاي مذكور، به ترتيب داراي بالاترين ميزان كارايي فني به ميزان 98/0 و 95/0 بوده و پالايشگاه‌ مسجدسليمان داراي كم‌ترين ميزان كارايي فني در حدود 82/0 است. هم‌چنين ميزان ورودي هدف براي پالايشگاه‌هاي ناكارآمد جهت رسيدن به مرز كارايي در سال 1389 نيز برآورد شده است. افزون بر اين، نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه بهره‌وري پالايشگاه‌ها فقط تا سال 1387 رشد مثبت و فزاينده‌اي داشته است.

Oil and gas industry is one of the key sectors influencing development of Iranʹs economy. Hence, it is important to measure the efficiency of upstream and downstream activities for optimal planning for development of this industry. Nowadays, downstream activities merit special attention due to their potential for creating value added. Efficiency and productivity of oil and gas refineries are essential factors that influence decisions on refining activities. Hence this study evaluates the technical efficiency of natural gas refineries in Iran. The technical efficiency of six natural gas refineries, over the period 2004 to 2010 is analyzed using the window approach of data envelopment analysis. The results of this study reveal that technical efficiency of natural gas refineries on average is about 91 percent. Meanwhile, the Fajr and Bidboland refineries have the highest levels of technical efficiency at 98 and 95 percent respectively. Masjed Soleiman refinery has the lowest technical efficiency of the sample at 82 percent. The study then estimates the desired input rate for inefficient refineries to reach the efficiency frontier in 2010. The results of the study indicate that productivity of gas refineries has only had a positive and increasing trend up to 2008.