جايگاه حل مساله در تمرين‌هاي كتاب‌هاي درسي علوم ابتدايي

The status of problem-solving process in the contents of elementary sciences textbooksʹʹ exercises

مطالعات پيشين بر تاثير يادگيري مساله محور بر افزايش انگيزه دروني براي يادگيري، معناداري يادگيري و پايداري آموخته‌ها دلالت دارد. اين پژوهش با هدف بررسي ميزان توجه به فرايندحل مساله در تمرين‌هاي كتاب‏هاي علوم دوره ابتدايي انجام و براي بررسي ميزان توجه به فرايند حل مساله از روش تحليل محتوا استفاده شده است. جامعه پژوهش شامل تمامي تمرين‌هاي موجود در كتاب‌هاي درسي علوم تجربي در پايه‌هاي پنجگانه دوره ابتدايي ( در سال تحصيلي 90 ـ 1389) بود كه به شيوه سرشماري مورد مطالعه قرار گرفت. واحد ثبت در اين پژوهش، تمرين بود. مقوله‌هاي كدگذاري بر اساس مراحل شش گانه حل مساله كه توسط ديويي ارايه شده است، تعيين شد. يافته‏هاي حاصل از تحليل محتوا نشان داد كه در كتاب‌هاي علوم اول تا پنجم دوره ابتدايي، بيشترين توجه به مرحله چهارم از فرايند حل مساله (ارايه راه حل) معطوف شده و كمترين توجه مربوط به مراحل «برخورد با مساله»، «تغيير موقعيت» و «ساختن مساله» بوده است. همچنين در كتاب علوم پايه اول كمترين توجه و در كتاب علوم پايه سوم بيشترين توجه به مراحل حل مساله صورت گرفته و توجه به ضرورت چرخش از رويكرد پاسخ محوري به مساله محوري در بازنگري تاليف كتاب‏هاي علوم دوره ابتدايي و افزايش توجه به ارتباط عمودي كتاب‌هاي درسي براي مواجه نمودن دانش‌آموزان با حل مساله، از جمله پيشنهادهاي مورد تاكيد در اين مطالعه بوده است.

The previous studies indicated the influence of problem- based learning to increases intrinsic motivation for learning, meaningful and sustainable learning. This study was conducted with the aim of focusing on the problem- solving process in the content of elementary sciences textbooksʹ exercises. In this study, the exercise has been the unit of analysis and deductive approach used in the coding process. Coding categories were determined by using the Deweyʹs six stages of problem solving. The study area was consisted of all content of elementary sciences textbooksʹ exercises. The population was studied by using census. The Findings from content analysis of the first to five textbooks of the elementary school showed that the solution (fourth stage of the problem solving process) has more consideration unlike the stages of "dealing with problem", "change location" and "the building of problem". Moreover, the results of this study stated that the sciences textbook of the third elementary school had more emphasis to the stages of problem- solving unlike the science textbook of the first elementary school. Among the points emphasized in this study, it could be noted to problem-based approach in the elementary school science textbooks and increasing the vertical relationship in elementary school science textbooks for facing the students with problem solving.