ارزيابي پاسخ ارقام بهاره كلزا (Brassica napus L.) به دو فصل كاشت پاييزه و بهاره

Evaluation of Spring Rapeseed Cultivars Response To Spring And Autumn Planting Seasons

تاريخ كاشت يكي از مهمترين عوامل تعيين كننده عملكرد دانه در كلزا است. كشت ارقام پاييزه كلزا كه در حال حاضر در مناطق نيمه خشك كشور كشت مي شوند هرچند پتانسيل توليد بالايي دارند اما دوره رشد آن ها طولاني است و سبب همزماني مراحل خورجين دهي و پر شدن دانه با شرايط آب و هوايي گرم و خشك مي شود. اما ارقام بهاره داراي دوره رشد كوتاه تري بوده و در صورت شناسايي ارقام بهاره متحمل به سرما به منظور كشت پاييزه زودتر قابل برداشت هستند. بنابراين به منظور ارزيابي پاسخ ارقام بهاره كلزا (Brassica napus L.) به دو فصل كاشت پاييزه و بهاره، آزمايشي به صورت كرت هاي يك بار خرد شده در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با چهار تكرار و به مدت دو سال در منطقه كرج اجرا گرديد. در اين تحقيق، فصل كاشت به عنوان عامل اصلي در دو سطح شامل فصل كاشت پاييزه (5 مهرماه) و فصل كاشت بهاره (5 فروردين ماه) و رقم به عنوان عامل فرعي شامل 24 رقم كلزاي بهاره بودند. نتايج حاصل نشان داد كه اثرات اصلي فصل كاشت و رقم و همچنين اثر متقابل فصل كاشت و رقم بر تعداد خورجين در گياه، تعداد دانه در خورجين، وزن هزار دانه، عملكرد دانه، عملكرد روغن، عملكرد بيولوژيك و شاخص برداشت در سطح يك درصد معني دار بودند. در فصل كاشت پاييزه، هيبريد Hyola 401 به واسطه بيشترين وزن هزار دانه و تعداد دانه در خورجين زياد با ميانگين 4689 كيلوگرم در هكتار، بيشترين عملكرد دانه و هيبريد Hyola 330 با ميانگين 2165 كيلوگرم در هكتار، بالاترين عملكرد روغن دانه را توليد نمودند، در حالي كه در فصل كاشت بهاره، رقم RG 405/03 با ميانگين 2066 و 6/713 كيلوگرم در هكتار، به ترتيب بيشترين عملكرد دانه و عملكرد روغن دانه را به خود اختصاص داد. با توجه به نتايج حاصله مي توان در مناطق معتدل سرد كشور (كرج)، برخي از ارقام بهاره كلزا متحمل به سرما را نظير هيبريد Hyola 401 با توجه به پتانسيل عملكرد زياد در اوايل پاييز كشت نمود.

Sowing date is an important determinant of yield in canola. Cultivation of winter rapeseed cultivars in semi arid regions of Iran however it has high potential for production, but, mentioned cultivars are late maturity and this late maturity cause to that silique formation and seed filling periods mature in the same time with hot and dry weather condition. In contrast, spring rapeseed cultivars are shorter growth duration and in this regard, identification of spring rapeseed cultivars with high cold tolerance for autumn planting cause to early harvest. In order to investigation of spring rapeseed cultivars reaction to spring and autumn planting dates, an experimental was carried out in a split plot design based on RCBD with four replications for two years (2004-2006) in Karaj. Treatments were included planting season in two levels as main plots such as common planting date, autumn planting (27 September) and spring planting (25 March) and spring rapeseed varieties as sub plots in 24 levels. The results indicated that simple effects of planting season and variety and also interaction effect on silique per plant, seed per silique, 1000 seed weight, seed yield, oil yield, biologic yield and harvest index were significant at 1% level probability. In autumn planting, Hyola 401 with greatest 1000 seed weight and high seed per silique had the highest seed yield (4689 kg.ha-1) and Hyola 330 produced the maximum oil yield (2165 kg.ha-1), wherease RG 405/03 had the maximum seed yield and oil yield (2066 and 713.6 kg.ha-1, respectively) in spring planting. On the basis of this result, some of spring rapeseed cultivars with high cold tolerance and high potential such as Hyola 401 could be planting in early autumn at moderate cold regions of Iran like Karaj.