وجود ذهني‌ از ديدگاه ملاصدرا

Mental Existence from Mulla Sadra Perspective

مسيله وجود ذهني از مباحث ديرپاي حوزه‌هاي فلسفه و كلام اسلامي محسوب مي‌شود كه در باب نحوه تحقق و تبيين علم نقش برجسته‌اي دارد. در اين مقاله ضمن تاكيد بر اين‌كه اين مسيله از مسايل ابداعي در فلسفه اسلامي است، به دلايل اثبات وجود ذهني با تكيه بر انديشه صدرالمتالهين پرداخته شده است كه از منظر ايشان، هر مقوله‌اي كه به ذهن مي‌آيد به حمل اولي ذاتي ـ نه به حمل شايع صناعي ـ همان مقوله است و آنچه به عنوان مفهوم در ذهن ترسيم مي‌شود، در حقيقت و ذات خود كيف نفساني است. در نهايت ديدگاه‌هاي مطرح در باب وجود ذهني در قالب نظريه حكما ، نظريه اضافه و نظريه شبح بيان گرديده و سپس مورد بررسي و نقد قرار گرفته است.

The issue of mental mode of existence is one of the old frequently discussed topics in Islamic philosophy and theology playing a striking role in the manner of realization and explanation of knowledge. Emphasizing the point that this issue is a novel one in Islamic philosophy, the present article deals with the arguments behind proving the mental mode of existence with special focus on the doctrine of MullaSadra. According to him, each category occurring to the mind is the very category based on the primary essential predication rather than on the common technical predication; and what occurs to the mind as a concept is a mental quality in its essence and reality. Finally the prevalent views on mental mode of existence are raised and analyzed in the framework of the theory of the theosophers, that of relation, and that of Shabah.