اثر تنش خشكي بر عملكرد و اجزاي عملكرد دانه در ارقام بومي و اصلاح شده برنج در شرايط محيطي گنبد كاووس

Effect of drought stress on yield and yield components in rice landraces and improved cultivars under Gonbad Kavous environmental condition

به منظور ارزيابي اثر تنش خشكي بر عملكرد دانه و تعدادي از صفات وابسته به آن، 15 ژنوتيپ برنج (شامل 7 رقم بومي و 8 رقم خارجي) در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو محيط بدون تنش (غرقاب) و تنش خشكي پايان فصل در سال زراعي 1389 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه گنبد كاووس مورد مطالعه قرار گرفتند. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه تفاوت معني داري بين ژنوتيپ ها از نظر كليه ي صفات مورد مطالعه در دو شرايط محيطي وجود داشت، به طوري كه ارقام بومي واكنش بهتري در مقابل تنش خشكي نشان دادند. در شرايط غرقاب، بيشترين ميانگين عملكرد متعلق به ژنوتيپ هاي دم سياه و سرخو بود و در شرايط تنش خشكي، رقم گرده بيشترين عملكرد را داشت. بررسي درصد كاهش ميانگين صفات در اثر تنش خشكي نشان داد كه بيشترين آسيب ناشي از تنش خشكي، به دليل افزايش تعداد دانه پوك (23/45 درصد) بود. وزن صد دانه (89/0) در شرايط بدون تنش (غرقاب) و تعداد دانه پر (92/0) در شرايط تنش خشكي، بالاترين همبستگي مثبت و معني دار را با عملكرد دانه داشتند. نتايج تجزيه عليت نشان داد كه صفات مختلفي در توجيه عملكرد دانه در شرايط بدون تنش و تنش خشكي نقش داشتند، به طوري كه در شرايط بدون تنش، وزن صد دانه و در شرايط تنش خشكي، تعداد دانه پر داراي بالاترين اثر مستقيم و مثبت بر عملكرد دانه بود. بنابراين، نتايج پژوهش حاضر نشان داد كه صفات وزن صد دانه و تعداد دانه پر به عنوان مهم ترين صفات زراعي براي انتخاب ارقام با عملكرد دانه بالا به ترتيب تحت شرايط بدون تنش (غرقاب) و تنش خشكي مي باشند.

To evaluate seed yield and some associated characteristics in rice under drought stress conditions, 15 rice genotypes (including seven local and eight foreign varieties) were studied in two environments (normal and drought stress conditions) using randomized complete block design with three replications in research field of Faculty of Agricultural Sciences, Gonbad Kavous University, in 2008. Analysis of variance showed that there were significant effect (p < 0.01) of genotypes on all traits in two environments, so that local varieties showed a better response to drought stress than foreign varieties. Mean comparison of genotypes showed that the highest yield belonged to Domsiah and Sorkho cultivars in normal condition and Gardeh in stress condition. Evaluating the reduction percentage of traits mean showed that most damage of drought stress was due to increasing of unfilled grains (23.45%). 100 kernel weight under normal condition (0.89) and the number of filled grains under drought stress condition (0.92) had the highest positive correlation with the grain yield. Results of path analysis showed that the highest positive direct effect on grain yield was related to 100 kernel weight and the number of filled grains in non-stress and stress conditions, respectively, which were considered as the most important agronomic traits for selecting the higher yield cultivars under flooded and drought stresses.