اثر تنش‌شوري و رژيم آبياري بر عملكرد برنج و كارايي مصرف آب در خاك‌هاي ترك‌دار شاليزاري

The effect of salinity stress and irrigation regimes on yield and water productivity in cracked paddy rice field

روش غالب آبياري در شاليزارهاي ايران روش غرقابي با جريان مداوم در طول فصل رشد است كه در هنگام كمبود آب به روش‌هاي تناوبي تغيير مي‌يابد. از سوي ديگر خشكسالي‌هاي متعدد سال‌هاي اخير و نيز اجرا و بهره‌برداري از سدهاي متعدد در حوضه آبريز رودخانه سپيدرود، كيفيت آب اين رودخانه را به طور محسوسي كاهش داده است. در اين مطالعه اثر تنش‌هاي شوري و خشكي بر جريان افقي و عمودي آب در خاك‌هاي ترك‌دار شاليزاري در حضور گياه برنج رقم هاشمي (رقم غالب استان گيلان) مورد بررسي قرار گرفت. تيمارهاي مورد مطالعه شامل دو استراتژي آبياري (غرقاب مستمر و دور آبياري 6 روز با ارتفاع استغراق 5 سانتي‌متر براي هر كدام) و تيمارهاي تنش شوري با كاربرد آب آبياري در سه سطح 2، 3 و 4 دسي‌زيمنس بر متر بود كه در دو حالت ترك مويين (3 ميلي‌متر) و ترك متوسط (2 سانتي‌متر) اعمال شدند. نتايج نشان داد چنانچه ترك‌هايي با اندازه متوسط در سطح مزرعه تشكيل شود، آبياري مداوم گياهان حتي با آبي با كيفيت پايين منجر به عملكرد بالاتري نسبت به استفاده از دور آبياري شش روز خواهد شد. علي‌رغم مصرف كمتر آب در تيمارهاي با دور آبياري 6 روز، بيشترين بهره‌وري آب مربوط به تيمارهاي آبياري غرقاب در شرايط ترك مويين بود. ترك‌هاي متوسط ايجاد شده در سطح شاليزار نيز به طور قابل توجهي نشت جانبي را افزايش دادند، اما اثر شوري آب آبياري بر شدت نشت جانبي معني‌دار نبود و ترك‌ها بعد از مرطوب كردن خاك بسته نشدند.

The most common irrigation method for Iranʹs paddy rice fields is continuous flooding that it changes to intermittent irrigation in water shortage. On the other hand, several droughts and also construction and operation of different dams in Sepidroud River watershed cause to decrease the water quality of this river in the recent years. In this study the combined effects of salinity and drought stresses were investigated on horizontal and vertical water flow in cracked soil of a Hashemi cultivar paddy field (most common cultivar in Guilan Province). Treatments were consist of two irrigation strategies, namely continuous and intermittent (6 days intervals) flooding methods by applying 5cm water height and three salinity stress by using irrigation water at three electric conductivity levels of 2, 3 and 4 dsm-1. These treatments applied in two conditions consist of crack width 3 mm and 2 cm. The results indicate that when cracks by average width of 2 cm form in paddy field, daily irrigation of the crop even with inferior quality water can cause to higher yield than intermittent irrigation. In spite of less irrigation water for 6 days interval treatments, continuous irrigation treatments with 3 mm width cracks had the highest water productivity. Also, cracks by average width of 2 cm, increase lateral flow significantly. The effect of irrigation water salinity on lateral flow rate was not significant and cracks became irreversible even after rewetting.