عوامل موثر بر شادي از نگره قرآن و روان شناسي

Effective Elements in Happiness based on Quran and Psychology

هدف اين تحقيق بررسي ديدگاه قرآن در مورد شادي ممدوح و عوامل موثر بر آن و تطبيق آن با رويكردها و يافته هاي روانشناسي مي‌باشد، تا از اين طريق علاوه بر فراهم شدن راهنمايي عملي در اين زمينه، موضع قرآن در مورد شادي و بايدها و نبايدهاي آن و وجوه اشتراك و افتراق آن با رويكردها و يافته هاي روانشناسي نيز، بيش از پيش، روشن گردد. روش مورد استفاده در اين تحقيق تحليل محتواست و آيات حاوي اصطلاحات فرح و سرور و مشتقات آنها؛ همچنين معني واژه هاي فرح و سرور و مشتقات آنها از تفسيرهاي مختلف و ساير منابع حاوي معني اين واژه ها استخراج شده است. يافته ها نشان دادكه از ديدگاه قرآن عوامل ايجاد كننده شادي ممدوح عبارتند از: 1. فضل و رحمت الهي (كه از جمله مصاديق آن قرآن كريم، بخشايش گناهان، قرب الهي، اميد به اجابت دعا، باور به گشودگي روزي، اطمينان به بهره مندي از نعمت هاي مختلف در بهشت و از جمله در جوار پروردگار بودن است)؛ 2. ياري خدا و تحقق وعده الهي؛ 3. دريافت وحي و آيات كتاب آسماني؛ 4. مواهب طبيعي. اگرچه بسياري از عوامل ايجاد كننده شادي از نظر روانشناسي با عوامل مطرح شده در قرآن كم و بيش مشابه است، اما به جاي بعضي از روش هايي كه تاثير كم، كوتاه مدت يا نامطلوبي بر شادي دارند، در قرآن آن دسته از عوامل ايجاد شادي كه در راستاي تكامل انسان و زمينه ساز قرب الهي و ضامن سعادت جاودانه است نيز مطرح مي شود. ارتباط بين عوامل ايجاد كننده شادي ممدوح در قرآن و شادي انسان در تحقيقات متعدد تاييد شده است. از نتايج اين تحقيق چنين استنباط مي شود كه قرآن نه تنها شادي صحيح را نهي نكرده، بلكه عوامل مختلف ايجاد آن را نيز مطرح نموده است و در عين حال انواع شادي هاي مذموم و عوامل ايجاد آن را نيز مطرح كرده است و به دليل لحاظ كردن ويژگي هاي فطري انسان و مد نظر قرار دادن صلاح دنيا و آخرت او، ديدگاه كامل تر، جامع تر و مناسب تري در مورد عوامل و راه كارهاي ايجاد شادي در انسان دارد. واژگان كليدي: ، .

T his study aims to assess the Quranic viewpoints towards happiness and its effective elements, and also compare them with psychological viewpoints and findings. This research can provide us with a theoretical guideline for happiness from the perspective of Qur’an and determine the existing differences and similarities between Quranic and psychological viewpoints. Content analysis was employed in this study. All Qur’an’s verses were studied (translated by Safavi, 2006) and the verses which were consisting of happiness or related concepts were derived. The meaning of happiness and its derivatives were also looked up in different commentaries and exegeses. The achieved findings indicate that according to Qur’an, happiness results from the following factors: 1. God’s grace and mercy (whose instances can be named in the following manner: forgiveness of sins, closeness to God, being hopeful about God’s answering the prayers, believing in God’s increasing of someone’s daily bread, being trustful of God’s blessings in paradise), 2. the aid of God and fulfillment of his promise, 3. receiving divine inspirations and Quranic verses, 4. natural blessings. Although many of the elements associated with happiness are in common in psychology and Qur’an, some of the psychological viewpoints refer to just limited, restricted and inappropriate factors. However, Qur’an refers to the elements which provide human beings with their perfection, closeness to God, and eternal bliss. The association between effective elements in happiness mentioned in Qur’an and human beings’ happiness is confirmed in various studies. Based on the obtained findings of this study, it can be alleged that not only does not Qur’an proscribe happiness, but also it approves its effective elements. Considering human beings’ innate characteristics in this world and hereafter, Qur’an has a more comprehensive and precise viewpoint towards happiness.