بررسي انتقادي دگرديسي «حجاب چادر» در بازنمايي تلويزيوني: مطالعه معناشناختي دو سريال «آخرين گناه» و «بي‌صدا فرياد كن»

A Critical Study of Chador Hijab Metamorphism in TV Representation: a Semantic Study of “The Last Sin” and “Shout Silently” Series

تغييرات عارض‌شده بر «حجاب» بانوان در ايران پس از انقلاب اسلامي و مطالعه ابعاد و پيامدهاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي آن يكي از مسايل مهم و جذاب حوزه «مطالعات فرهنگي حجاب در جمهوري اسلامي ايران» است. «چادر» نيز به عنوان يكي از گونه‌هاي برجسته و چشمگير حجاب بانوان در ايران از روند عمومي اين تغييرات مستثني نبوده و بخش‌هاي قابل توجهي از فرهنگ عمومي و نيز فضاي رسانه‌اي ايران به‌ويژه در تلويزيون و سينما، نمايشگاه اين دگرگوني‌هاي متاخر است. اگرچه بخش اعظم كنش‌هاي چادرمدار بانوان امروز ايران در همان زمينه‌هاي سنتي و اصيل آن روي مي‌دهد اما ملاحظه تغييراتي در نشانه و كاركرد چادر نزد بخش‌هايي از بدنه اجتماعي و نيز بازنمايي‌هاي رسانه‌اي كافي است تا اين پديده را در شمار مسايل مهم و حساس مطالعات فرهنگي لباس و حجاب در ايران قرار دهد. نوشتار پيش رو به دنبال مطالعه سطوحي از تغييرات نشانه‌شناختي، كاركردي و در نهايت معني‌شناختي حجاب چادر در سريال‌هاي تلويزيوني صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران است. اين مطالعه از طريق مصاحبه گروهي با چهار گروه پانزده‌نفره از بانوان حوزوي و دانشگاهي حامل چادر سنتي و اصيل ايراني در مورد برساخته‌هاي متاخر تلويزيون از «زن و دختر چادري»، در نهايت توضيح مي‌دهد كه چادر در بسياري از توليدات نمايشي صدا و سيما دچار دگرديسي‌هاي كاركردي و معنايي همه‌جانبه‌اي شده و در نوعي نقض غرض رسانه‌اي و فرهنگي به يك «شنل» خيره‌كننده و جذاب تقليل يافته است

The changes of women veil in Iran after the Islamic Revolution and examining its cultural, social, political and economic aspects and outcomes is very important and has turned into a hot issue for cultural studies on veil in the Islamic Republic of Iran. “Chador” as an outstanding type of women veil in Iran has been affected by general trends of these changes and considerable parts of public culture and media atmosphere of Iran specially IRIB and cinema have represented these recent transformations. Although a great part of Iranian women actions on Chador take place in its traditional and classical form, considering these kinds of changes in the sign and function of Chador for some parts of social body and media representations of this veil makes this phenomenon very important and sensitive for cultural studies of dress and veil in Iran. This article has studied some degrees of semiotic, functional and semantic changes of chador hijab in IRIB series. Through 4 focus group interviews with 15 academic and seminarian women dressing traditional and classical Chador, this study analyzed the recent IRIB constructions of “Chador dressing women and girls” which describes the wide functional and semantic transformations of Chador representation in IRIB dramatic programs. Thus some media and cultural malfunctions are observed in these programs and Chador hijab has degraded to an attractive and flashy “cape”.