ارزيابي تطبيقي از مكان‌گزيني و توسعه ي مراكز شهري استان مازندران با ويكرداكولوژيكي

A Comparative Evaluation of the Location and Development of Urban Centers in Mazandaran Province Through Ecological Approach

مكان‌گزيني و استقرار مناسب شهرها جهت پيشگيري از بحران‌هاي محيط زيست و همچنين استفاده‌ي شايسته و پايدار از امكانات يك منطقه از اهميت بسزايي برخوردار است. هدف از اين تحقيق ارزيابي توان اكولوژيكي استان مازندران و مقايسه ي آن با مكان‌گزيني و توسعه ي شهرهاي موجود است. براي اين منظور تحقيق حاضر به روش توصيفي- تحليلي و با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) انجام شده است. در اين راستا ابتدا نقشه‌ها در محيط GIS رقومي شده و لايه‌هاي اطلاعاتي جنس زمين، موقعيت و شكل زمين، ارتفاع از سطح دريا، شيب، جهت دامنه، خطوط هم باران، هم دما، رطوبت نسبي، منابع آب و پوشش گياهي تهيه گرديدند. سپس براي اجراي مدل به فرمت مناسب تبديل شدند. آنگاه جهت ارزيابي توان اكولوژيكي توسعه ي شهري و تلفيق لايه‌هاي اطلاعاتي از روش شاخص‌هاي وزني استفاده شده است كه در نتيجه نقشه ي تناسب اراضي جهت استقرار و توسعه شهرها به دست آمد. نتايج حاصله نشان مي دهد كه پهنه‌هاي با توان مناسب براي توسعه ي شهري، پس از حذف مناطق حفاظت شده و سطوح جنگلي تنها 75/22 درصد از مساحت منطقه را شامل مي‌شود. و نيز با توجه به مقايسه ي محل استقرار شهرهاي موجود و محاسبه ي مجموع امتيازهاي به‌دست آمده جهت توسعه مشخص گرديد كه از مجموع 51 شهر استان 42 شهر در موقعيت مناسب قرار دارند. همچنين مقايسه‌ي مجموع امتياز معيارهاي اكولوژيكي شهرهاي موجود استان و جمعيّت آن‌ها نشان مي دهد كه بين استقرار مناسب شهرهاي استان و توسعه ي آن‌ها رابطه‌اي مستقيم اما نسبتاً ضعيف وجود دارد.

Suitable locating and establishment of cities has a great importance in preventing the environmental crisis and also sustainable and durable use of resources of the region. The aim objective of this study is to assess the ecological potency of Mazandaran Province and comparing it with the location and development of the existing towns. To this end, this study has been done with descriptive - analytic method and by using geographical information systems (GIS). For this purpose, at first, the maps were digitalized in GIS environment and various required information layers including ground material, the ground situation and form, elevation from sea level, slope, slopes direction, isohyets and isothermal areas, relative humidity, water resources and vegetable cover have been used. Then they were turned into a suitable format for running the model. To evaluate the ecological potency of urban development and to integrate information layers, weighted index method was used as a result of which map of the land proportion for the establishment and development of cities was obtained. The results show that the areas with proper potency for urban development, after removing protected and forest areas, includes only 22/75 percent of the study area. Also comparison of the locations of the cities and the total development scores obtained showed that, 42 cities out of 51 cities in the province are in suitable conditions. Comparison of the total ecological criteria scores with the cities and their populations shows that there is a direct but weak relationship between suitable establishment of cities and their development.