موانع معرفتي كمال در مثنوي معنوي

The Obstacles Preventing to Attain perfection in Masnavi

اهل سلوك و رهروان وادي حقيقت، رسيدن به قله رشد و شكوفايي معرفت را «كمال» مي‌نامند. البته مفهوم كمال به تناسب ادراك و استعداد مستعدان و طالبان، متفاوت و به اصطلاحِ اهل فلسفه، مفهومِ ذات مراتب تشكيك است، اما براي رسيدن به نور معرفت و حصول كمال، كه نتيجه تهذيب اخلاق و تصفيه باطن و گسيختگي از عالم ظاهر و پيروي از پيران راستين است، بايد موانعي كه به‌عنوان پرده شهود و سد تكميل نفس و يا حجاب حق است، از ميان برداشت. از اين موانع با عنوان ورطه‌هاي هولناك هوا و هوس و عقبات سلوك نام برده‌اند كه پيمودن سنگلاخ سلوك را بر سالك سخت مي‌گرداند و تا سالك آن موانع را نشناسد و از خود سلب نكند، نمي‌تواند به مقام معرفت برسد، زيرا جز از راه توسل به پيران راستين و رياضت و مبارزه با هواي نفس، رسيدن به حقيقت ـ كه كمال است ـ امكان ندارد و تنها سلوك است كه آفتاب معرفت و كمال را در جهان جان طالع مي‌دارد و جان در بندِ آدمي را بر پهناور گستره جهان محيط مي‌سازد و اين مقيم تيره‌ تن و محدوده جسم را به بال آزادگي بر بام جهان‌بيني نامحدود مي‌نشاند. موانعي كه مانع انجذاب سالك حقيقتند، دو دسته‌اند: برخي از آنها جنبه معرفتي و رواني دارد كه موانع معرفتي‌اند مانند حسد و بخل و غفلت و غم و غصه و كفر و شرك و ياس و دنيادوستي؛ و گروه ديگر جنبه عملي و در ميدان عمل نمايش عملي دارند مانند تكبر و غيبت و انجام كارهاي منافي عفت و نفاق و توسل به سبب و نديدن مسبب و غيره، كه سد معبر سالك و خار راه اويند، و مولوي در مثنوي اين موانع را شناسايي كرده و در تقرير مطالب و مَطاوي بحث‌هاي عرفاني و پرش و پردازش معاني بلند سلوك، به آنها پرداخته و اين مقاله نيز مواردي از آن موانع را بررسي كرده است.

The Obstacles Preventing to Attain Perfection In Masnavi M. Khaledian Scientific Board of Islamic Azad University-Azadshahr Branch In order to attain recognition and perfection, Gnostics and the followers of the Truth have made some suggestions to their disciples such an self-discipline and purification, as well as some preventive factors not to be followed by the disciples. As one of the most distinguished Gnostics of the 7th century (A.D), Mol?n? Jalal Al-Din, in his Masnavi suggests some effective ways to the disciples to be followed, which lead them to perfection. He also introduces the obstacles which prevent the holy traveler (S?lek) from attaining to perfection. The obstacles may be classified as follows: 1. Corporal and worldly attachments such as wealth, appetite, carnal desire etc. 2. Ego-centric thoughts such as pride, envy, boasting etc. By recognizing these obstacles, the holy traveler (S?lek) can reach the peak of perfection. The factors mentioned will be discussed in the present essay. Keywords: Journey on the Path, perfection, recognition, ascetic discipline, self-knowledge.