انديشه توحيدي سنايي در مقايسه با ابن‌عربي

Unity of Being in Sanāʹʹī and Ibn Arabī’s works: A Comparative Study

مسيله اساسي در اين پژوهش، انديشه توحيدي در آثار سنايي است. اين انديشه، بخشِ مهمي از انديشه‌هايِ بيشتر عارفانِ مسلمان را تشكيل مي‌دهد. نگارنده در سه بخش مي‌كوشد انديشه توحيدي را در آثار سنايي نشان دهد. براي همين منظور، پس از ذكرِ توحيد و اقسامِ آن، در بخشِ اول مي گويد كه مرادِ سنايي از توحيدِ وجودي، تاكيد بر جنبه شهوديِ آن است. در بخش دوم بيان مي‌كند كه سنايي، ابن عربي وار، راه هاي معرفت الله را با بحث بر مشخصه‌هايي چون تشبيه و تنزيه، خودشناسي، اسما و صفات الهي، اقرار به خلقِ افعالِ بندگان ذكر كرده است. در بخش سوم نيز پنج شرطِ مهم را به عنوانِ شروطِ اصليِ تحقّقِ توحيد از منظرِ سنايي برمي‌شمارد كه عبارت اند از: رفعِ تعيّناتِ بشري، اخلاص، توكّل، تفريد و تجريد. هدف از پژوهشِ پيش‌رو، بررسي و اثباتِ امكانِ ستايش، شناخت و شناساندنِ باري‌تعالي است، به‌گونه‌اي كه بتوان به «تشبيه در عينِ تنزيه» و «تنزيه در عينِ تشبيه» (درست به‌شيوه قرآني) قايل شد، به ويژه كه عارفانِ بزرگِ پس از سنايي، مانندِ عطّار و مولوي گسترش‌دهنده ديدگاهِ توحيديِ او هستند

Unity of Being in San?ʹ? and Ibn Arab?’s works: A Comparative Study Kh. Asadoll?hi Assistant Professor of Persian Language and Literature, Mohaghegh Ardebili University B. Fathi M.A in Persian Language and Literature, Mohaghegh Ardebilli university The aim of the present article is to examine the concept of Unity of Being (Tohid) in the thoughts of Hakim Abul-Majd Majd?d ibn ?dam San?ʹ? Ghaznavi (died around 1131), one of the earlier Sufi poets. The article primarily strives to show that the concept of Unity of Being (Tohid) in San?ʹ?ʹs thought is associated with intuition. Next, it is indicated that San?ʹ?, like Ibn Arabi, believes that knowledge of God is based on assimilation and disconnecting God from creation. And finally, it is shown that according San?ʹ?, realization of Tohid is based on removal of Individualities, sincere devotion (Ekhl?s), Trust in God (Tavakol), inward solitude (Tafrid) and outward separation (Tajrid). Keywords: San?ʹ?, Unity of Being (Tohid), Intuition, Assimilation, Disconnecting God from Creation. Email: asadollahi@uma.ac.ir