بررسي و تحليل حكمت‌هاي تجربي در آثار منثور فارسي صوفيه تا قرن هشتم

“Hekmat Tajrobi” in Persian Prose Sufi Literature up to the 8th Century

تاكنون درباره ادبيات تصوف مطالب بسيار گفته و تحقيقاتي گوناگوني انجام شده و درباره حكمت‌هاي موجود در آن نيز پژوهش‌هايي انجام گرفته است. در اين مقاله، ويژگي‌هاي گونه‌اي خاص از حكمت بررسي شده است. اين حكمت‌ها، كه از آنها به "حكمت تجربي" ياد مي‌شود، بيش از آنكه بر پايه اصول ديني يا مسلكي باشند، برگرفته از تجارب زيستي بشر در طي نسل‌ها هستند. تتبع در تحقيقات انجام شده بر آثار صوفيه، فقدان بحث و بررسي در اين زمينه را به‌روشني نشان مي‌دهد. در پژوهش پيش‌رو، وضعيت اين‌گونه از حكمت در سه اثر عمده صوفيه كشف‌المحجوب هجويري، مرصادالعباد نجم رازي و مصباح‌الهدايه و مفتاح‌الكفايه عزالدين محمود كاشاني از نظر كمي و كيفي بررسي شده است. گذشته از اينكه اين آثار از مهم‌ترين مكتوبات اهل تصوف‌اند، سير تحولات حدود چهار قرن، از قرن پنجم تا قرن هشتم هجري، يعني دوره اصلي رواج تصوف و ادبيات مربوط به ايشان را دربر مي‌گيرند.

"Hekmat Tajrobi" in the Persian Prose Sufi Literature up to the 8th century S.aeed Bozorkbeigdel? The Associate Professor of Persian Language and Literature, Tarbiyat Modares University F?rz?d F. Kar?m? The M.A of in Persian Language and Literature, TarbiyatModares University In the Sufi literature, there is a kind of wisdom called "Hekmat Tajrobi". It is not based on religious or mystical teachings but is the result of experiences of men and styles of life for generations. In the present article, attempt is made to study the “Hekmat Tajrobi" in the three Persian Prose mystical works: Kashf Al Mahjub, written by Abul Hassan Ali Hajvery Hajveary (990-1077), Mers?d al-Eb?d men al-mabd?, by Najm-al-Din Razi (1177- 1256) and Mesb?h al-hed?ya wa meft?h al-kef?ya, by Ezz al D?n Mahm?d K?sh?n? (d. 1334-35). Keywords: Hekmat Tajrobi, Kashf Al Mahjub, Mers?d al-Eb?d men al-mabd? Mesb?h al-hed?ya wa meft?h al-kef?ya. Email: bozorghs@modares.ac.ir