اثرات دما و شوري بر ويژگي‌هاي جوانه‌زني و رشد گياهچه توده‌هاي كنجد (Sesamum indicum)

The Effects of Temperature and Salinity on Germination and Seedling Growth Characteristics of Sesame (Sesamum indicum) Landraces

جوانه‌زني بذر يك مرحله بحراني در طول دوره رشد و نمو گياه است و تحمل به شوري در اين مرحله از رشد، به جهت استقرار گياهاني كه در خاك‌هاي شور رشد مي‌كنند از اهميت خاصي برخوردار است. به‌ منظور ارزيابي پاسخ خصوصيات جوانه‌زني و سبزشدن گياهچه كنجد به تنش شوري و دما، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح كاملاً تصادفي با چهار تكرار در دانشكده‌كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد انجام شد. در اين آزمايش تاثير هفت سطح شوري با پتانسيل هاي صفر (شاهد)، 2-، 3-، 4-، 6-، 8-، 10- و 12- بار و سه سطح دما (15، 20 ، 25 درجه سانتي‌گراد) بر ويژگي‌هاي جوانه‌زني و سبزشدن سه توده كنجد (توده سبزوار، توده كلات، رقم اولتان) بررسي شد. نتايج نشان دادند كه دما و شوري بر روي تمامي صفات جوانه‌زني و رشد گياهچه (درصد و سرعت جوانه‌زني، طول و وزن خشك ريشه‌چه و ساقه‌چه) توده‌هاي كنجد تاثير معني‌داري (01/0P?) داشتند. بر اساس نتايج آزمايش، افزايش تنش شوري به‌طور معني‌داري باعث كاهش همه صفات مورد مطالعه در توده‌هاي كنجد شد. بيشترين درصد جوانه‌زني توده‌هاي كنجد در پتانسيل‌هاي شوري صفر تا 4- بار و در دماي 25 درجه سانتي‌گراد مشاهده شد، كه با كاهش دما از مقدار اين صفت به طور معني‌داري كاسته شد، به‌طوري‌كه بيشترين تحمل به شوري در توده‌هاي كنجد در دماي 25 درجه سانتي‌گراد به دست آمد و افزايش دما به بيشتر از 15 درجه سانتي‌گراد به‌طور معني‌داري اثرات منفي ناشي از شوري را كاهش داد. در بين توده‌هاي مورد مطالعه كنجد، توده سبزوار در بيشتر شاخص‌هاي مورد مطالعه، در پتانسيل‌هاي شوري مشابه و دماهاي مختلف، تاثير نسبتاً كمتر و رقم اولتان از اين نظر بيشترين تاثيرپذيري را داشت. با توجه به نتايج اين آزمايش در شرايط تنش شوري و وجود نوسانات دمايي توده سبزوار كنجد جهت كشت و استقرار بهينه آن، مناسب‌تر به‌نظر مي‌رسد.

Seed germination is a crucial stage in the plant life cycle and salt tolerance during germination stage is vital for the establishment of plants in saline soils. In order to evaluation of sesame (Sesamum indicum) landraces germination to salinity stress at different temperature, an experiment was conducted at Ferdowsi University of Mashhad, Collage of Agriculture during 2009. Experimental type was complete randomized design in factorial arrangement with 4 replications. Factors included salinity at 7 levels (0, -2, -3, -4, -6, -8, -10 and -12 bar), temperature at 3 levels (15°c, 20°c, 25°c) and 3 sesame landraces (Sabzevar, Kalat and Oltan). Results showed that germination parameters (germination percentage, germination rate, root length, shoot length, dry weight of roots and dry weight of shoots) in all landraces were significantly (p?0.01) affected by salinity and temperature. Increasing salinity reduced all above parameters in sesame cultivars, so that highest tolerated dose of salt was obtained in 25°c and increasing of temperature reduced effects of salinity. The highest germination percent was observed in salinity between 0 to -4 bar at 25°c. Sabzevar and Oltan landraces exhibited the highest and the lowest indicators at different temperatures respectively. According to these results, it seems that in saline condition and temperature variation, Sabzevar is the appropriate sesame landraces for optimal seedling establishment.