ارزيابي ساختار ژنتيكي صفات مرتبط با كيفيت نانوايي در گندم نان با استفاده از روش باي پلات و دي‌آلل

Estimation of genetic structure traits attributes bread-making quality in bread wheat (Triticum aestivum L.) using GGEbiplot and dialle method

به منظور برآورد خصوصيات ژنتيكي صفات مرتبط با كيفيت نانوايي از قبيل وزن هزار دانه، درصد پروتيين دانه، حجم رسوب زلني، حجم نان، شاخص سختي بذر، درصد جذب آب آرد، عدد فالينگ، درصد گلوتن‌تر و ارتفاع رسوب SDS از شش رقم گندم تجاري به نام‌هاي اترك، اروند، زرين، كرج-3، Mv-17، نويد و نتاج آن‌ها در قالب يك طرح تلاقي نيمه دي‌آلل استفاده شد. آزمايش‌ها در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه تحقيقاتي ماهي‌دشت كرمانشاه طي سال‌هاي 89-1388 و 90- 1389 اجرا شد. داده‌هاي حاصل با روش باي‌پلات و هيمن تجزيه و تحليل شدند. نتايج حاصل از تجزيه واريانس مركب داده‌ها نشان داد كه بين ژنوتيپ‌ها براي كليه صفات در سطح احتمال يك درصد تفاوت معني‌داري وجود دارد. دو نسبت ژنتيكي و نشان دادند كه سهم اثر افزايشي در كنترل صفات بيشتر بود. نتاج تجزيه باي‌پلات نشان داد كه والدهاي اترك، زرين و كرج-3 داراي بيشترين مقدار GCA در افزايش صفات مهم كيفي بودند. نتايج تركيب‌پذيري خصوصي نشان داد كه تركيب‌هاي اترك × زرين، زرين × كرج-3، و اترك × كرج-3 داراي بيشترين مقدار SCA به منظور ارتقا صفات كمي و كيفي بودند. آزمون‌هاي اپيستازي با استفاده از ضريب رگرسيون و تجزيه واريانس Wr-Vr نشان داد كه مدل افزايشي-غالبيت براي صفات درصد پروتيين، حجم رسوب زلني، سختي دانه، عدد فالينگ و درصد گلوتن‌تر كفايت مي‌كند، اما در ساير صفات اثرات اپيستازي نيز وجود دارد. نتايج بدست آمده از تجزيه هيمن نشان داد كه سهم اثرات افزايشي در كنترل صفات بيشتر از سهم اثرات غيرافزايشي است. بيشترين و كمترين ميزان وراثت‌پذيري خصوصي به صفات درصد پروتيين و عدد فالينگ به ترتيب 75 درصد و 25 درصد تعلق گرفت. به علت انتقال ژن‌ها و اثر تجمعي آن‌ها در نسل بعد و بهبود صفات هدف، مي‌توان از طريق گزينش در نسل‌هاي اوليه از اين ارقام در افزايش صفات مرتبط با كيفيت نانوايي در برنامه اصلاح گندم نان استفاده نمود.

To estimate the genetic characteristics related to baking quality traits such as thousand kernel weight, grain Protein content, Zeleny sedimentation volume, bread volume, kernel hardness, water absorption, falling number, wet gluten and SDS sedimentation volume in genotype of parents and F2 crosses, using diallel cross of six commercial cultivars such as Atrak, Arvand, Zarin, Karaj -3, Mv-17 and Navied were used. The trials (Two years) in the years, 2010 and 2011 carried out in a randomized complete block design with three replications at the research station of Mahidasht Kermanshah. The data resulting by GGE Biplot and Hayman method analyzed. The results of combined analysis of variance indicated differences between genotypes for all traits was highly significant. Two genetic ratio and showed that greater share of the gene additive effects was at the control characters. GGE Biplot analysis showed that parents of Atrak, Zarin and Karaj-3 with maximum GCA in the important quality characters are advisable. Combinations of the Atrak × Zarin, Zarin × Karaj- 3, and Atrak × Karaj -3 with maximum SCA can be used to enhance the qualitative and quantitative traits. Test of epistatic using regression coefficient and analysis of variance Wr-Vr showed that additive- dominant models for Zeleny sedimentation volume, kernel hardness, falling number and wet gluten percentage of adequacy has more, but in other traits epistatic effects exist. Also results of analysis based on Hayman method showed the prevalence of additive effect over the non-additive effect for all traits. The highest and lowest heritability of traits belonged to times of grain protein content and falling number, which was 75% and 25% respectively. By transfer of additive genes and their cumulative effects of the characteristics in next generation, can be increased the characteristics by selection in early generations of baking quality traits in bread wheat breeding program can be used.