جام در ادبيات فارسي و پيشينه آن

Jame-Jam in Persian literature

پيشگويي از ديرباز بخشي از زندگي بشر بوده است. جام از جمله ابزارهايي بود كه افزون بر زينت‌بخشي مجالس و كاربردهاي آييني، در پيشگويي نيز به كار مي‌رفت، از اين روست كه در ادبيات از «جام جم» و «جام كيخسرو» ياد شده است. اين پژوهش مبني بر شيوه كتابخانه‌اي و به ترتيب قدمت به منابعي از جمله ايران باستان، فارسي ميانه، تاريخ‌هاي اسلامي، ادبيات، فرهنگ‌ها، آثار مستشرقان و محققان معاصر ايراني استناد يافته است. از آنجايي كه بالندگي و گسترش زمين، وفور نعمت، بي‌مرگي، نهادن نوروز، شادماني، بزم و ميگساري از ويژگي‌هاي جم و عهد شهرياري اوست و باتوجه به اين نكته كه منجيك ترمذي براي نخستين بار، در قرن چهارم، از «ساغر جم» با خصوصيات: ظرفي منسوب به جم و ويژه مي ياد كرده و با اين تذكار كه روند يادشده در ادبيات تداوم يافته است، مي‌توان نتيجه گرفت كه نخست، جام جم با مي و بزم، تناسب داشته و در فراز و فرودهاي نوين فرهنگي، ويژگي «تسخير جهان» و «جهان‌نمايي» بدان پيوسته است، همچنان كه اسطوره سامي سليمان با جم درآميخته است. در گذر زمان، اين دو جام، افزون بر معناي حقيقي، معاني مجازي، نيز يافته و هر يك از جريان‌هاي ادبي، به فراخور مسلك و هدف خود از آن بهره برده‌اند.

J?me-Jam in Persian literature J. Azamiy?n Lecturer at IAU, South Tehr?n Branch In Persian mythology, J?me-Jam (the cup of Jamshid, Jam-e Kei-khosrow) is the symbol of prediction that was for long possessed by the rulers of ancient Greater Iran. It was believed that one could observe all the four corners of the universe by looking into it. Monjik of Tirmazi, the poet of the 4th century A.H., was the first to coin the term "Saghare J?m" (goblet of Jam) and after that it has been the subject of many Persian poems and stories. The present article tries to show the process of changing the concept of J?me-Jam in Persian literature. Keywords: J?me-Jam, The Cup of Jamshid, J?m-e Kei-khosrow, Monjik of Tirmazi, Saghare J?m. Email: J_Azamian@yahoo.com