تاثير تلقيح قارچ ميكوريزا و كود شيميايي فسفر بر برخي شاخص‏هاي رشد رقم هاشم گياه نخود (Cicer arietinum L.)

Effect of mycorrhiza inoculation and phosphorus fertilizer on some growth indices of chickpea (Cicer arietinum L.) Hashem cultivar

كاربرد كودهاي زيستي به ويژه ميكوريزا به عنوان جايگزين يا مكمل كودهاي شيميايي از مهمترين راه بردهاي تغذيه‏اي در مديريت پايدار بوم‏ نظام‏هاي كشاورزي است. به منظور ارزيابي كارايي مصرف جداگانه و تلفيقي كود زيستي ميكوريزا و كود شيميايي فسفر بر شاخص‏هاي رشد نخود (Cicer arietinum L.)، آزمايشي در قالب طرح بلوك‏هاي كامل تصادفي با چهار تيمار و در سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه صنعتي شاهرود در سال زراعي 89-1388 به اجرا درآمد. تيمارهاي آزمايش شامل 1B (شاهد)، 2B (كود زيستي ميكوريزا)، 3B (25 كيلوگرم در هكتار كود فسفر + كود زيستي ميكوريزا) و 4B (50 كيلوگرم در هكتاركود فسفر) بود. نتايج آزمايش نشان داد كه تيمارهاي 3B و 4B شاخص سطح برگ، دوام سطح برگ و تجمع ماده خشك را به طور معني‏داري نسبت به شاهد (1B) و تلقيح ميكوريزا (2B) افزايش دادند. حداكثر و حداقل ماده خشك در 111 روز بعد از كاشت براي تيمار 4B و 1B به ترتيب معادل 24/804 و 58/490 گرم در متر مربع بدست آمد و در تيمار 3B (41/698 گرم در متر مربع) در مقايسه با شاهد حدود 36/42 درصد بيشتر بود. همچنين تيمار 3B در 90 روز بعد ازكاشت (مرحله غلاف‏دهي) ارتفاع گياه، شاخص سطح برگ و دوام سطح برگ را به ترتيب 59/17، 18/49 و 74/48 درصد نسبت به شاهد افزايش داد. در تمام شاخص‏هاي اندازه‏گيري شده از لحاظ آماري تفاوت معني‏داري بين 3B و 4B وجود نداشت. نتايج اين بررسي نشان داد كه كاربرد روش تغذيه تلفيقي كود زيستي و كود شيميايي در نخود باعث كاهش مصرف كود شيميايي به ميزان 50 درصد مي‏گردد.

Application of bio-fertilizers, especially mycorrhiza as substituent or complement of chemical fertilizers is one of the most important strategies for plant nutrition in sustainable management of agro-ecosystems. In order to evaluate the separated and integrated application of mycorrhiza biological fertilizer and phosphorus chemical fertilizers on growth indices of chickpea (Cicer arietinum L.), an experiment was conducted at the Research Station of Faculty Agriculture of Shahrood University of Technology during growing season of 2009-2010 based on a randomized complete block design with four treatments and three replications. Treatments included: B1 (control), B2 (mycorrhiza biological fertilizer), B3 (25 kg.ha-1 phosphorus fertilizer + mycorrhiza biological fertilizer) and B4 (50 kg.ha-1 phosphorus fertilizer). The results indicated that B4 and B3 treatments significantly increased leaf area index, leaf area duration and dry matter accumulation compared with control (B1) and mycorrhiza (B2). The maximum and minimum dry matter obtained at 111 days after planting in B4 and B1 with 804.24 and 490.58 g.m-2 respectively and B3 treatment (698.41 g.m-2) increased dry matter 42.36 % compared with control. Also, B3 treatment increased plant height, leaf area index and leaf area duration 17.59, 49.18 and 48.74 % compared with control respectively after 90 days of planting. In all indices measured statistically there was no significant difference between B4 and B3 treatment. Result of the present study indicated integrated application biological fertilizer and chemical fertilizer in chickpea lead to decreasing of 50% in chemical fertilizer application.